Αγιος Νικόλας Ιστιαίας: Ένα ακέραιο βυζαντινό μνημείο που κινδυνεύει με κατάρρευση

Στο Β.Δ. άκρο της Ιστιαίας προς την έξοδο της πόλης είναι κτισμένος ο ναός του Αγίου Νικολάου. Από αρχιτεκτονική άποψη δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι μια μικρή τρίκλητη, ξυλόστεγη βασιλική όμως στο εσωτερικό του παρουσιάζει τοιχογραφίες αξεπέραστου κάλους της υστεροβυζαντινής περιόδου. Ανάλογους διακοσμημένους ναούς στην Β. Εύβοια έχουμε στο Πήλι (Αγιος Νικόλαος) και το καθολικό της Μονής Γαλατάκη (Αγ. Νικόλαος). Πόσοι άραγε γνωρίζουμε από μας για την ιστορία και το μεγαλείο αυτού του ναού, του μοναδικού ίσως που υπήρχε στην Ιστιαία τους χρόνους της τουρκοκρατίας, όπως αναφέρει και ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Θέμελης που έδειξε το ενδιαφέρον του για αυτόν τον ναό έμπρακτα, αναθέτοντας στον πανεπιστημιακό ΓεώργιοΔημητροκάλλη την συγγραφή βιβλίου με θέμα τις τοιχογραφίες του Αγ. Νικολάου. Αξίζει να καταθέσουμε και τις μαρτυρίες που καταγράφει στον πρόλογο του βιβλίου ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης εξ Ιστιαίας Χρυσόστομος Θέμελης για τον ναό αυτούσιες.

"Με συγκινούσε η μέχρι σήμερον σωζόμενη παράδοσης, ότι εκ του ιερού τούτου ναού ήρχιζε μια σήραγξ, οδηγούσα και εκβάλλουσα εις σχετικώς μακράν από του ιερού ναού απόστασιν νοτιοδυτικώς, εντός της οποίας, οσάκις οι χριστιανοί εδιώκοντο υπό των Τούρκων κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, εκρύπτοντο εν αυτή και δι` αυτής εφυγαδεύοντο. Πέραν αυτών των αναμνήσεων, ας προστεθεί και ότι έξωθεν και κατά μήκος του βορείου τοίχου του ιερού ναού και σχεδόν εν επαφή προς αυτόν υπήρχε αυλάκι νερού υδρόμυλου και ωραιότατη πέτρινη αψιδωτή γέφυρα πλησιέστερα και βορειοδυτικώς του ιερού ναού προς διέλευσιν των κατοίκων, η οποία ολόσωμος ετάφη ατυχώς προ ολίγον δεκαετιών, θύμα και αυτή της αστοργίας προς τα έργα και τα μνημεία των προ ημών γενεών, και θύμα της ελλείψεως τιμής και σεβασμού προς την πολιτιστική παράδοσιν."

Το εσωτερικό του ναού είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες. Το μεγαλύτερο μέρος όμως είναι ασβεστωμένο από αφελείς ευσεβείς χριστιανούς παλαιοτέρων χρόνων, που έτσι νόμιζαν ότι θα συντηρούσαν τον ναό καλύτερα. Οι εμφανείς τοιχογραφίες είναι έτοιμες να καταστραφούν από την υγρασία και τις ρωγμές. Είναι άδικο για ολόκληρη πόλη να αφήσει στο έλεος του χρόνου τέτοια πολιτιστική κληρονομιά να καταστραφεί. Πρέπει όλοι μας να αρχίσουμε να συλλογιστούμε πως θα την προστατεύσουμε.

ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ
Στο τετρατοσφαίριο της κόγχης του ναού εικονίζεται η Παναγία με το θείο βρέφος προ του στήθους της. Στην κατακόρυφη ημικυλινδρική επιφάνεια της κόγχης υπάρχει η σύνθεση του Μελίσμου. Δίπλα οι ιεράρχες Αγιος Γρηγόριος, Αγιος Ιωάννης, Μέγας Βασίλειος, ο Αγιος Κύριλλος. Αλλες μορφές που έχουν τοιχογραφηθεί είναι ο Αγιος Στέφανος, οι Αγιοι Απόστολοι κ.λ.π. Επίσης η Ανάληψη του Χριστού, η Γέννηση, η Βάφτιση, το Αγιο Μανδήλιον, διακοσμητικά σχέδια κ.λ.π.

ΤΑ ΑΚΙΔΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
Τα ακιδογραφήματα είναι εικονικές παραστάσεις που χάραξαν οι χριστιανοί αποζητώντας από τον Αγιο Νικόλαο προστασία. Υπάρχουν πλήθος χαραγμένων πλοίων στους τοίχους, ιστιοφόρων και κωπηλατών. Αυτό αποδεικνύει ότι και στους βυζαντινούς χρόνους η Ιστιαία είχε κάποιο αριθμό εμπορικών πλοίων, όσων είχαν απομείνει από την εποχή των ελληνιστικών χρόνων, όπου η πόλη διατηρούσε πρακτορεία σε πολλές πόλεις της Μεσογείου και μεγάλο εμπορικό στόλο. Τότε όλα αυτά. Σήμερα οι απόγονοι τους δεν μπορούν να διεκδικήσουν ούτε ένα ιπτάμενο δελφίνι της γραμμής Σποράδων- Βόλου-Αγ. Κωνσταντίνου.

ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΙ
Ο ναός του Αγίου Νικολάου σύμφωνα με τους ερευνητές είναι ο αρχαιότερος ναός της πόλεως, ίσως ο πρώτος και μοναδικός ναός κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Είναι δηλαδή η ζωντανή ιστορία της πόλης, παρακαταθήκη για τοις επόμενες γενιές. Αμεσα πρέπει να συντηρηθούν οι τοιχογραφίες, να υποστυλωθεί ο ναός και να διαφυλαχτεί ως κόρη οφθαλμού. Οι εύθηνες βαραίνουν όλους μας Δήμο, Φορείς και πολίτες.