Η προφορική παράδοση της Β. Εύβοιας διέσωσε πολλά αξιόλογα δημοτικά τραγούδια. Διαχρονικά οι απλοί άνθρωποι της περιοχή μας, αγράμματοι, αλλά με πνοή και αισθήματα δημιούργησαν αθάνατα έργα στη ζωντανή μας γλώσσα ποιητικά έργα - λαϊκούς ύμνους, που έγιναν μουσικές συνθέσεις και σε συνάφεια με το χορό. Χάρισαν στον κουρασμένο αγροτικό μας πληθυσμό χαρά, αγαλλίαση και κέφι.

Σήμερα σώζονται ακόμη πολλά τέτοια τραγούδια σ' όλη τη Βόρεια Εύβοια: Ιστορικά, κλέφτικα, τραγούδια της αγάπης, του γάμου, μοιρολόγια, της ξενιτιάς, νανουρίσματα και κάλαντα. Και σήμερα ακόμη η ανεξάντλητη μελωδική φωνή του ανώνυμου λαϊκού μας τραγουδιστή συνεχίζει ρυθμικά το δημοτικό μας τραγούδι, όπως και στις άλλες περιοχές της χώρας: Πελοπόννησο, Θεσσαλία, Ήπειρο, Μακεδονία κ.άλ.

Μέσα απ' το μεγάλο ρεπερτόριο των παραδοσιακών δημοτικών τραγουδιών της Β. Εύβοιας θ' αναφερθώ πρώτα σε εκείνα που έχουν εγκωμιαστικό και ευχετικό περιεχόμενο και που λέγονται σαν Κάλαντα την εποχή της Ανοιξης.

1. ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ
Σ' όλα σχεδόν τα αγροτοχώρια της Β. Εύβοιας η πασχαλινή κίνηση αρχίζει από το Σάββατο του Λαζάρου. Οι μελωδικές φωνούλες των μικρών κοριτσιών ηχούν σ' όλες τις αυλόπορτες των σπιτιών, τραγουδώντας το μονότονο, μα και κάπως θλιβερό σκοπό: Το ήρθ' η Λάζαρος ήρθαν τα βα(γ)ια... Τα κορίτσια φορούν κίτρινα μαντήλια και κρατούν στα χέρια τους ένα ομοίωμα Λαζάρου. (Μια κούκλα), που όταν τραγουδούν, την χορεύουν (την κινούν πάνω-κάτω, πέρα-δώθε), κρατούν στα χέρια τους μικρά καλαθάκια, στολισμένα με αγριολούλουδα και μέσα σ' αυτά βάζουν τα φιλοδωρήματα, που συνήθως είναι αυγά. Στολισμένο έχουν με αγριολούλουδα και τον Λάζαρο. Έτσι τρέχουν και τραγουδούν χαρούμενα, οι βαϊστρες, βαϊστρες λέγονται στα χωριά μας, όλα αυτά τα κορίτσια που τραγουδούν τα κάλαντα το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαϊων. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές στα κάλαντα του Λαζάρου, από χωριό σε χωριό. Μέσα σ' αυτές τις παραλλαγές σαν το πιο αυθεντικό και γνήσιο πρέπει να θεωρηθεί. Ένα από τη Μονοκαρυά της Ιστιαίας. Έχει καταγραφεί από τον Λαογράφο ΔΗΜ. ΣΕΤΤΑ και αναφέρεται στο βιβλίο του ΕΥΒΟΙΑ & ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ σελ. 156.

Ήρθε Λάζαρους, ήρθαν τα βάια,
κουρασιτσις μας σταυροσταθήτε.
Πούσταν, Λάζαρι, πούσταν κρυμμένος;
Μέσ' στη γης ήμ'ταν χαντακουμένος.
Ξύπνα, Λάζαρι, κι μη κοιμάσι.
Τώρα μέρα σου, τώρα χαρά σου,
τώρα πούρθαμι στην αφιντιά σου.
Να γιορτάσουμι καλόν αφέντη
να τιμήσουμε καλή κυρά ας.
Δός μ' αφέντη μου, λίγο νιράκι,
σταζ' τ' αχ' λάκι μου πικρό φαρμάκι.
Τα κοτάκια σας αυγά γιννούνε
κι φουλίτσις σας δε(ν) τα χω ρούνε
Δόστε μας κι μας να τα χαρούμι.
Να πηγαίνουμε στη βασιλεία,
να πουρευουμι στη(ν) παρησία.
Γράψι, Θόδωρη, γράψι Δημήτρη,
γράψι, Λεμονιάκι Κυπαρίσσι.

2. ΤΑ ΘΡΗΝΗΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Η Λαογραφική επιστήμη και η ελληνική παράδοση, το θρηνητικό τραγούδι της Μεγάλης Παρασκευής το λεγόμενο «Μοιρολόι της Παναγιάς» το κατατάσσει στα Κάλαντα. Πράγματι και στην περιοχή μας παλιότερα, λέγονταν από τα κορίτσια την Μ. Παρασκευή σε διάφορα σπίτια του χωριού, σαν κάλαντα και έπαιρναν διάφορα φιλοδωρήματα. Σήμερα βέβαια τραγουδιούνται από γυναίκες και κορίτσια. Το βράδυ της Μ. Παρασκευής, γύρω από τον επιτάφιο. Από τα θρηνητικά τραγούδια που λέγονται για τα Πάθη του Χριστού, το πιο επικρατέστερο είναι το «Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα, σήμερα όλοι χλίβονται και τα βουνά λυπούνται...» κ.ά.

Από τα θρηνητικά τραγούδια της Μ. Παρασκευής στις συλλογές του Δημ. Σέττα ξεχωρίζει ένα από το ορεινό χωριό Αμέλαντες. Είναι αρκετά ιδιόμορφο και πλούσιο σε μορφή και περιεχόμενο.

Μα 'πόψε φίλους φίλευα, πόψε φίλους φιλεύω.
Τη(ν) Παναϊά κι το Χριστό, τα δώδεκα Ευαγγέλια.
Για να μου δόσουν τα κλειδιά, κλειδιά τα παρακλείδια.
Να νοίξω την παράδεισο, να ιδώ τι έχει μέσα.
Δεξιά μεργιά φτωχολαϊά στον ήλιο, στο προσήλιο
κρατούνε κι στα χέρια τσου που μια χρυσή λαμπάδα
Ζερβά μεργιά είναι άρχοντοι στημ πίσσα, στο κατράμι
κρατούνε κι στα χέρια τσου σακκούλες βουλωμένες,
Παρακαλούνε οι αρχόντοι παρακαλούν τη φτώχεια.
Δομήτε μας κι μας, πηδιά 'που μια χρυσή λαμπάδα.
Να σας δανείσουμε φλουριά, σακκούλες βουλωμένες.
Μα δω χρέια δε δίνουνε, χαράτσια δε(ν) πληρώνε,
περνάει λιβάνι κι κερί και καθαρή ψυχούλα.

3. ΟΜΑΔΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΤΟΥ ΜΑΗ «ΠΙΠΕΡΙΑ»
Το Πάσχα και την Ανάσταση του Θεανθρώπου εμείς οι Έλληνες τα γιορτάζουμε ιδιαίτερα με χορούς και τραγούδια, σαν ξεχωριστή δική μας γιορτή και την ονομάζουμε με καμάρι «Ελληνική Λαμπρή». Η γιορτή αυτή από πολύ παλιά, πλαισιώνεται με λαμπρότητα και χάρη από πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα (οβελία - κόκκινα αυγά - χρωματιστές λαμπάδες - κοσώνες - τσουρέκια - πυροτεχνήματα - κάψιμο του Ιούδα και πολλά άλλα) και με τρικούβερτα υπαίθρια γλέντια. Παλιότερα την ημέρα του Πάσχα στα χωριά της Β. Εύβοιας συνήθιζαν να χορεύουν γύρω από την εκκλησία και να τραγουδούν το «Χριστός Ανέστη και στους ουρανούς ευρέθη. - Σήμερα τα παλικάρια στέκονται σαν τα βλαστάρια. Και σήμερα γραφικά και ωραία γιορτάζεται η εαρινή Πασχαλιά στην πανέμορφη Β. Εύβοια. Η γιορτή του Πάσχα στην περιοχή μας ομορφαίνει περισσότερο από ένα χαριέστατο και γραφικό έθιμο, το έθιμο της πιπεργιάς ή περπερούνας. Κατά την τοπική παράδοση το έθιμο της πιπεριάς γιορτάζεται την 1η του Μάη και επαναλαμβάνεται και την ημέρα του Πάσχα.

Το έθιμο της πιπεριάς δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μια επίκληση του πονεμένου αγρότη προς τις φυσικές δυνάμεις για να βρέξει και να καρπίσουν τα χωράφια και τ' αμπέλια «για να ρίξ' ου θιος νερό». Το τραγούδι της πιπεριάς τραγουδιέται από ομάδες παιδιών, αγοριών ή κοριτσιών. Πιπεριά ντύνεται μια κοπέλα, στολίζεται με λουλούδια και πράσινα φύλλα, γίνεται καταπράσινη λουλουδάτη. Την πιπεριά την ακολουθεί η ομάδα των παιδιών και όταν περνούν από τα σπίτια, όλοι ρεντίζουν με νερό την πιπεριά. Κάθε νοικοκυρά φιλεύει την ομάδα των παιδιών με διάφορα είδη: γλυκίσματα, αυγά, τυρί, σύκα, καρύδια, κρασί κ.ά., το τραγούδι της πιπεριάς που λέγεται στα χωριά της περιοχής μας είναι το πιο κάτω:

Πιπεριά γλυκιά ρουϊδιά,
γλήγουρα στον Αη-λια
κι Αη-Λιάς στουν ουρανό
για να ρίξ' Θιος νιρό,
για τα στάρια, για τα κ'θάρια
για τ'ς φτουχούς τα παρασπάρια.
Γούρνες-γούρνες του κρασί
αυλάκια-αυλάκια του νερό
κι ου Μαντάς μι του τσαπί
να στουμώνει του νερό

Μαντάς - λέγεται σε άλλα μέρη και Πίπερος (Αγ. Αννα). Είναι κι αυτός στολισμένος με λουλούδια και χλόη και κρατάει στα χέρια του τσαπί για να κόβει το νερό. Τα λουλούδια αυτός τα έχει στο κεφάλι και παριστάνει το σύζυγο της πιπεριάς.

4. ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΑΗ-ΓΙΩΡΓΗ
Στην περιοχή μας σε τοποθεσίες ορεινές με αρκετό υψόμετρο και με πανοραμική θέα προς τον ορίζοντα, περιτριγυρισμένα από βαθύσκιωτα έλατα και πεύκα βρίσκονται πολλά ξωκλήσια αφιερωμένα στον Αη-Γιώργη. Σαν έρχεται τώρα η Ανοιξη και λουλουδίζει ο τόπος, έρχεται και η γιορτή του Αη-Γιώργη. Τότε όλα αυτά τα όμορφα ξωκλήσια φορούν τα γιορτινά τους και πανηγυρίζουν. Ηχούν στα γραφικά τους αυλόγυρα τα βιολιά και τα κλαρίνα πάνω στο ρυθμό του δημοτικού μας τραγουδιού. Η λαϊκή μας μούσα έχει τιμήσει την ανδρεία και το μεγαλείο του Αγίου, με πολλά τέτοια πατροπαράδοτα ελληνικά δημ. τραγούδια.

(Το πιο κάτω αξιόλογο ποίημα που ακολουθεί έχει γραφτεί στις Μηλιές Ιστιαίας και κατατάσσεται στα θρησκευτικά τραγούδια τ' Αη Γιώργη (σελ. 173) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Εύβοια Λ. Πολιτισμός Δ. ΣΕΤΤΑ

Αϊ-Γιώργη μ' Στρατηγέ
χρυσέ μου καβαλλάρη
θηριό 'χουμε στον τόπο μας
σ' ένα βαθύ πηγάδι.
Ανθρώπους του δειπνίζουμε
κάθε πρωί βράδυ.
Μια μέρα δεν του δώσανε
άνθρωπο να δειπνήσει,
σταλιά νερό δεν άφησε
τον κόσμο να γεμίσει
και του διπλουποδίζει
στην κορφή του πηγαδιού
εβγαίνει και καθίζει.
Μα τα μπολέτα ρίξανε
να δούμε που λα πέσει
και το μπολέτο έπεσε
σε μια βασιλοπούλα
όπου την είχε βασιλιάς
μια και μοναχούλα.
Για φεύγα φεύγα ξένε μου
να μη σε φάει και σένα,
αυτό το άγριο θεριό ο
όπου θα φάει και μένα.
Ασε με, άσε κόρη μου
λίγο ύπνο να πάρω,
κι άμα έβγει το θηριό
θα (ι)δεις τι θα το κάνω.
Για φεύγα φεύγα ξένε μου
γιατί το πηγάδι αφρίζει
και δράκοντας τα δόντια του
για μένα τ' ακονίζει.
Μα ο Αη-Γιώργης σηκώθηκε
σα παραλογισμένος
και το κοντάρι άρπαξε
ως ήταν μεθυσμένος.
Μια κονταριά του έδωσε
το πήρε μέσ' το στόμα,
εκεί κάτω το ξάπλωσε,
κάτω στη γη(ς) το χώμα.
Κι ο βασιλιάς αγνάντευε
από το παραθύρι.
Χάρισμα για σένα ξένε μου
χάρισμα την κόρη μου
χάρισμα και την κορώνα ου
πόχω στην κεφαλή μου.
Αν θέλεις να κάνεις θαύμα
να είναι της αρεσιάς μου,
πιάσε και φκιάξε μια κκλησιά
και πιάσε και ζωγράφισε
Χριστό και Παναγιά.

Του Χρήστου Παπαστάμου δ/λου

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »