Ο Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε το 1893 στη Χαλκίδα. Το όνειρό του ήταν να γίνει αξιωματικός. Δίνει εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων. Δεν έρχεται πρώτος και αυτό το θεωρεί υποτιμητικό. Εγκαταλείπει τη Σχολή. Δίνει εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο και πετυχαίνει στη Νομική. Την περίοδο εκείνη συνδέεται με τον Κονδύλη, στον οποίο εκφράζει την επιθυμία του «να γίνει στρατιώτης». Μπαίνει στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, από την οποία αποφοιτά το 1916.
Παίρνει μέρος στη μικρασιατική εκστρατεία. Η υποχώρηση τον βρίσκει στη Σμύρνη, όπου πιάνεται αιχμάλωτος. Οι Ισραηλινοί, που πληροφορούνται το γεγονός, συγκεντρώνουν χρήματα για να τον απελευθερώσουν. Αρνείται. «Ό,τι είναι να γίνει θα γίνει για όλους», λέει. Ένα χρόνο αργότερα αφήνεται ελεύθερος μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αξιωματικούς.
Πριν από τη Σμύρνη και την αιχμαλωσία παίρνει μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και στην εκστρατεία στην Ουκρανία.
Το 1936 μετατίθεται στην Κρήτη και του ανατίθεται ο τομέας λογοκρισίας επί του Τύπου. «Δεν κάνει σωστά τη δουλειά του» και μετατίθεται στο Δελβινάκι.
Εκεί συνδέεται με τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα, ο οποίος τον επισκέπτεται συχνά και παίζουν σκάκι.
Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 τον βρήκε διοικητή του υποτομέα Δελβινακίου της 8ης Μεραρχίας. Ηταν αυτός που συνέλαβε τους πρώτους Ιταλούς αιχμαλώτους, 15 αξιωματικούς και 700 οπλίτες, συνέτριψε την ιταλική μεραρχία αλπινιστών «Τζούλια» και επικεφαλής του αποσπάσματος του Αώου ανέκοψε την προέλαση των Ιταλών επιτυγχάνοντας την αναστροφή του μετώπου προχωρώντας στο αλβανικό έδαφος.
Πριν ακόμη κηρυχθεί ο πόλεμος, ο Φριζής είχε εκπονήσει σχέδιο απώθησης του εχθρού σε περίπτωση επίθεσης.
Ο Παπάγος το εγκρίνει. Όταν άρχισε ο πόλεμος, οι δυνάμεις του Δαβάκη άρχισαν να υποχωρούν άτακτα. Η διοίκηση των ελληνικών δυνάμεων ανατίθεται στον Βασίλειο Βραχνό.
Ο Δαβάκης τραυματίζεται την έκτη ημέρα και αποχωρεί τραυματισμένος από το μέτωπο. Στην 8η Μεραρχία δημιουργείται το απόσπασμα Φριζή, στον Αώο ποταμό.
Στις 10 Νοεμβρίου παίρνει εντολή να κινηθεί στη δεξιά πλευρά του μετώπου για να σταματήσει την υποχώρηση. Τα καταφέρνει και ταυτόχρονα προετοιμάζει τους στρατιώτες του για την αντεπίθεση. Το δύσβατο της περιοχής τον βοηθά. Ελευθερώνει την Κόνιτσα και προχωρά.
Όλοι πια μιλούν για τον Φριζή, τον αξιωματικό, ο οποίος ήταν ο πραγματικός υπεύθυνος της απωθήσεως του εχθρού και αυτός που έβαλε τα θεμέλια της νίκης. «Αν η Ελλάς χάρισε την πρώτη νίκη στους συμμάχους, ο Φριζής χάρισε την πρώτη νίκη στα ελληνικά όπλα», έγραφε χρόνια αργότερα ένας εκ των επιτελών της 8ης Μεραρχίας.
Η ομάδα του Φριζή είναι επίσης αυτή που συλλαμβάνει τους πρώτους αιχμαλώτους πολέμου και που κράτησε τη γέφυρα του Καλαμά απωθώντας τους «Κενταύρους». Περίπου 700 Ιταλοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Οι ανώτεροί του εκφράζουν τον θαυμασμό τους. Προωθείται προς το αλβανικό έδαφος. Ποτάμια, χαράδρες, βράχια, αίμα, πορείες στο χιόνι και τις ανεμοθύελλες.
Και φτάνει στην Πρεμετή. Ο θάνατος τον βρήκε καβάλα στο άλογό του, στην προσπάθειά του να προστατεύσει τους στρατιώτες του.
Μετά τη «θυσία» του Φριζή, ο Μεταξάς και οι επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων στέλνουν συλλυπητήρια τηλεγραφήματα στα οποία τον υμνούν για το θάρρος και την ανδρεία του. Όμως, παρά τα συγκινητικά λόγια και τα εύγε, η πατρίς, αν και δήλωνε ευγνωμονούσα, δεν τίμησε τον Φριζή επίσημα.
Προτομές του έχουν τοποθετηθεί έξω από το Πολεμικό Μουσείο στο Καλπάκι, στη γενέτειρά του τη Χαλκίδα και στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών. Η σορός του βρίσκεται στο Ισραηλιτικό Νεκροταφείο Θεσσαλονίκης. |