Παλαιοντολογικές ανασκαφές στην Κερασιά Ευβοίας

Το 1992 η παλαιοντολογική σκαπάνη του Πανεπιστημίου Αθηνών κτύπησε με ενδιαφέρον μέσα στο πανέμορφο δάσος της Κερασιάς. Τα εντυπωσιακά ευρήματα άρχισαν να έρχονται στο φως σιγά σιγά. Οι πρώτες ανασκαφές που είχαν πραγματοποιηθεί πριν από 10 χρόνια από έλληνες και ξένους συναδέλφους είχαν ήδη ξεχαστεί. Οι βελόνες και τα μικροεργαλεία απομάκρυναν με προσοχή το χώμα. Στο φως άρχισαν να έρχονται ποικίλα ευρήματα τα οποία για πρώτη φορά αντίκριζε το ανθρώπινο μάτι.

Το Τοπικό Συμβούλιο εντυπωσιασμένο χρηματοδοτεί την συνέχιση των ανασκαφών που δοκιμαστικά ξεκίνησαν με χρηματοδότηση του Ε.Α.Κ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αργότερα το τοπικό Συμβούλιο, και ο πρόεδρος του Π. Ενωτιάδης στηρίζει και συνυπογράφει πρόταση του επιστημονικού υπευθύνου Γ. Θεοδώρου προς την Γ.Γ.Ε.Τ. στο Υπουργείο Ανάπτυξης στα πλαίσια των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Το πρόγραμμα εγκρίθηκε με κοινή υπουργική απόφαση. Η πρώτη φάση του προγράμματος ολοκληρώνεται με δυσκολία εντός του προβλεπόμενου χρόνου καθώς οι αρμοδιότητες του Τοπικού Συμβουλίου μεταβιβάζονται στον Δήμο Νηλέως και προκαλούνται καθυστερήσεις. Η δεύτερη φάση ξεκίνησε κανονικά τον Ιούνιο του 2000 με την προκαταβολή της Γ.Γ.Ε.Τ. Ελπίζουμε ότι, έστω την τελευταία στιγμή θα ξεπεραστούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια και με την συμπαράσταση του Δήμου Νηλέως και του Δημάρχου κου Ι. Περήφανου θα ολοκληρωθεί εντός των προβλεπόμενων χρονικών ορίων (μέχρι Οκτ. 2001) παρά τις πολύ σημαντικές καθυστερήσεις στην χρηματοδότηση.

Χαυλιόδους από Μαστόδοντο συνολικού μήκους 1,8 μέτρων. Βρέθηκε στην θέση Κ6. Μέχρι σήμερα έχει βρεθεί ακόμη ένας χαυλιόδους στην Κ1 μικρών διαστάσεων καθώς και ένας γομφίος από Μαστόδοντο.

Είναι φανερό ότι οι ανασκαφές θα πρέπει να προχωρούν σημαντικά παράλληλα και ανάλογα με τις εργασίες ολοκλήρωσης του εκθεσιακού χώρου έτσι ώστε να παρουσιαστεί σε όλο της το μεγαλείο, η χλωρίδα και παλαιοπανίδα της Βορείου Ευβοίας. Η ανάπτυξη κάθε περιοχής συνδέεται αναπόσπαστα με τις φυσικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες της και την κατάλληλη ανάδειξη τους. Τα απολιθωμένα Σπονδυλόζωα έχουν χρησιμοποιηθεί σε όλο τον κόσμο προς την κατεύθυνση αυτή. Το μεγαλείο των εξαφανισμένων ζώων του παρελθόντος, η παρουσία ευρημάτων εξωτικών ζώων, γνωστών ίσως μόνο από την τηλεόραση και τις εγκυκλοπαίδειες, μαγεύει και προσελκύει τόσο τους ερευνητές όσο και τους κατοίκους που με έκπληξη βλέπουν ότι η γη που γεννήθηκαν ήταν στο παρελθόν πολύ διαφορετική.

Στην Κερασιά Ευβοίας τα απολιθωμένα οστά που έρχονται σιγά - σιγά στο φως και συντηρούνται με πολλές προσπάθειες αποκαλύπτουν σταδιακά το μεγαλείο του Ευβοϊκού παρελθόντος. Οι απολιθωματοφόρες θέσεις απλώνονται σε μια μεγάλη περιοχή, ενώ συνεχώς εντοπίζονται νέα σημεία όπου θα πρέπει να κτυπήσει η παλαιοντολογική σκαπάνη. Το αναμενόμενο υλικό αναμένεται να είναι εντυπωσιακό, καθώς εκτός από τα ΠΡΟΒΟΣΚΙΔΩΤΑ (Μαστόδοντα), τα ΠΕΡΙΣΣΟΔΑΚΤΥΛΑ (Equidae (Ιππάρια), Rhinocerotidae (Ρινόκεροι), Ancylotheriinae (Ανκυλοθήρια), ΑΡΤΙΟΔΑΚΤΥΛΑ (Bovidae (Διάφορα Βοοοειδή), Girrafidae (Τρία είδη Καμηλοπαρδάλεων) Suidae (Χοίροι) τα ΣΑΡΚΟΦΑΓΑ (Felidae (Μαχαιρόδοντες), Hyaenidae (Ύαινες, Ικτιθήρια), και τους

Ένα σπανιότατο δείγμα οστών Ιππαρίου. Περιλαμβάνει σε φυσική διάταξη τα Μεταπόδια, τις φόλλαγες αλλά και τα σησαμοειδή οστά. Ηλικία: Ανώτερο Μειόκαινο

Μασητική επιφάνεια άνω γνάθου ύαινας από την θέση Κ4 της Κερασιάς. Σε μικρή απόσταση βρέθηκαν και οι δύο κλάδοι της κάτω γνάθου. Ηλικία: Ανώτερο Μειόκαινο

Κυνόδους από Μαχαιρόδοντα. Οι Μαχαιρόδοντες υπάγονται στα Αιλουροειδή, θύμιζαν τα σημερινά Λιοντάρια αλλά είχαν πλευρικά πιεσμένους κυνόδοντες που θυμίζουν μαχαίρι. Στο γνώρισμα αυτό οφείλουν και την διεθνή τους ονομασία. Στην Ελλάδα έζησαν μαχαιρόδοντες μέχρι περίπου τα μέσα του Πλειστοκαίνου. Το δείγμα αυτό προέρχεται από το ανώτερο Μειόκαινο της Κερασιάς.

Ορυκτερόποδες, η παρουσία των οποίων ήδη σταδιακά τεκμηριώνεται θα έλθουν στο φως ευρήματα ποικίλων άλλων Σπονδυλοζώων ανάμεσα στα οποία περιμένουμε οστά από απολιθωμένες γιγαντιαίες χελώνες, ελάφια, πιθήκους, στρουθοκαμήλους, ύρακες, δεινοθήρια, κλπ. που όπως είναι γνωστό έζησαν στο Ανώτερο Μειόκαινο της Ελλάδος πριν από περισσότερα από 6 έως 7 εκατομμύρια χρόνια.

Κάτω γνάθος Ελλαδοθηρίου από την Κερασιά. Βρέθηκε στην θέση Κ4 μαζί με άλλα οστά πιθανόν του ιδίου ζώου. Τα Ελλαδοθήρια είναι κοντόλαιμες καμηλοπάρδαλης συνήθεις στο Ανώτερο Μειόκαινο της Ελλάδος.

Ως επιστημονικός υπεύθυνος των Παλαιοντολογικών Ανασκαφών Κερασιάς επεδίωξα από την πρώτη στιγμή την στενή σύνδεση της έρευνας με την ανάδειξη των ευρημάτων και της περιοχής. Η ορθή παρουσίαση των απολιθωμάτων σε άρτιο Μουσείο, εάν γίνει σύμφωνα με τις δυνατότητες και τα προστάγματα της εποχής και όχι σύμφωνα με τις συνήθειες και τις μεθόδους του περασμένου αιώνα, θα επιτρέψει την δημιουργία ενός εκθεσιακού χώρου που θα προσελκύει κατ' έτος χιλιάδες τους επισκέπτες. Ευθύνη της Πολιτείας είναι να βρεθούν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι, και να εξασφαλισθούν οι κατάλληλες διαδικασίες που θα επιτρέψουν άριστα αποτελέσματα. Προγραμματίζουμε, νο παρουσιάσουμε, εφόσον βρεθούν οι απαραίτητες πιστώσεις και δεν σταματήσουν οι ανασκαφές, μεμονωμένα ευρήματα, αναπαραστάσεις όπου θα έχουν χρησιμοποιηθεί πολλά αυθεντικά σκελετικά στοιχεία, φωτογραφικό υλικό, χάρτες και παλαιογεωγραφικό διαγράμματα, μακέτες. Βίντεο εξελικτικά διαγράμματα, γλυπτικές και ζωγραφικές αναπαραστάσεις, σχέσεις με τα αρτίγονα είδη και την παλαιο-ζωογεωγραφία, διαδρομές στο χρόνο και στον χώρο και αμφίδρομα πολυμέσα κατά τα οποία ο επισκέπτης θα αναζητά εντός και εκτός του Μουσείου τις απαντήσεις στα ερωτήματα που ο ίδιος θα θέτει. Η σημερινή τεχνολογία επιτρέπει στον επισκέπτη του Μουσείου να ταξιδεύσει ηλεκτρονικά έξω, σε άλλα Μουσεία, ή στους χώρους ανασκαφής ενώ θα στέκεται.

Φακοειδής εμφάνιση οστών που αποκαλύφθηκε τον Ιούλιο του 1998 στην θέση Κ4. Γύρω από το σύνολο των οστών τοποθετήθηκε νάρθηκας από γύψο και ξύλα που επέτρεψε την μεταφορά τους με ασφάλεια στο εργαστήριο. (Ηλικία: Ανώτερο Μειόκαινο).

Η κεντρική θέση του Προγραμματιζόμενου Μουσείου στην Β. Εύβοια θα επιτρέψει:

• την προσέλκυση από τον Νότο προσκυνητών του πηγαίνουν στο Προκόπι καθ' όλη την διάρκεια του έτους.
• την προσέλκυση από τα Βόρεια τουριστών που πηγαίνουν στην Αιδηψό. Είναι δε γνωστό ότι στις δύο αυτές περιοχές πηγαίνουν κατ' έτος 3-4 εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες.
• προσέλκυση ομάδων μαθητών στα πλαίσια ημερήσιων εκδρομών κυρίως του χειμερινούς μήνες καθώς και φυσικά επισκέψεις φοιτητικών ομάδων,
• επισκέψεις παραθεριστών που επισκέπτονται κατά χιλιάδες την περιοχή, ιδιαίτερα του θερινούς μήνες.
• τους επισκέπτες που θα έλθουν ειδικά για το Μουσείο.
• τους ειδικούς επιστήμονες
• τέλος το Μουσείο θα γίνει φυτώριο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των μαθητών της περιοχής με την πληθώρα των μέσων που θα μπορεί να έχει στην διάθεση των εκπαιδευτικών

Εντυπωσιακό κρανίο Ρινόκερου και κάτω γνάθος σε φυσική ανατομική διάταξη στην θέση Κ4. Για την συντήρηση του με βελόνες στα εργαστήρια του Μουσείου Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών χρειάστηκαν περισσότεροι από 4 μήνες. Μέσα στο ανοικτό στόμα του βρέθηκε μια γνάθος Ελλαδοθηρίου, που είναι μια κοντόλαιμη καμηλοπάρδαλη.

Όπως είναι γνωστό υη παρουσία της πληθώρας των Σπονδυλοζώων στην Κερασιά συνδέεται χωροταξικά με πλούσια φυτικά απολιθώματα τα οποία πολλαπλασιάζουν τις δυνατότητες που παρουσιάζουν τα Σπονδυλωτά ή και αντίστροφα. Είναι απόλυτα βέβαιο ότι η παρουσία των επισκεπτών θα οδηγήσει σταδιακά και με γοργό ρυθμό στην τουριστική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής και στην απασχόληση. Εκεί βρίσκονται και τα περισσότερα κοινωνικά οφέλη. Το Μουσείο είναι μόνον ο πυρήνας, η απλά καλύτερα ο μοχλός που θα επιτρέψει να τεθεί σε λειτουργία η μηχανή της ανάδειξης και ανάπτυξης της περιοχής. Η εργασία που πρέπει να γίνει είναι μεγάλη, αλλά αξίζει το κόπο. Αλλωστε η φύση έχει προικίσει την περιοχή, πλουσιοπάροχα. Η ευθύνη όσων αρνηθούν ή απλά αμελήσουν να βοηθήσουν θα είναι τεράστια. Καλούμε τον Δήμο Νηλέως και την Νομαρχία να συνεχίσει να στηρίζει το έργο μας, που αν σήμερα δεν έχει σταματήσει τελείως, αυτό οφείλεται μόνο στους Φοιτητές μας.

Γεώργιος Ε. Θεοδώρου
Αν. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τμήμα Γεωλογίας. Τομέας Ιστορικής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας