Προτάσεις για το θέμα των βαρέων μετάλλων σε νερό και τρόφιμα

Του Γιάννη Ζαμπετάκη,
Επίκουρου καθηγητή Χημείας Τροφίμων και Lead Auditor, EΚΠΑ

Στην «Ημερησία» του Σαββάτου 2 Οκτωβρίου δημοσιεύθηκε η μελέτη μας σε τρόφιμα-βολβούς από την περιοχή της Θήβας. Με μία φράση «πατάτες, κρεμμύδια και καρότα επιμολυσμένα με μεγάλες ποσότητες επικίνδυνων βαρέων μετάλλων, που σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζουν και το 1.000% πάνω από τα λογικά όρια, φτάνουν καθημερινά στα τραπέζια των ελληνικών νοικοκυριών αποτελώντας βασικές τροφές ενηλίκων και παιδιών!». Το πρόβλημα δεν είναι απλό και απαιτεί πλέον διεπιστημονική προσέγγιση. Αλλά και άμεση αντιμετώπιση από την πολιτεία.

Νομικές ενέργειες

Παράλληλα, τα μέλη του Ινστιτούτου Τοπικής Αειφόρου Ανάπτυξης και Πολιτισμού (Ι.Τ.Α.Π.) κινούμαστε και νομικά. Με την υποστήριξη της εξαιρετικής μας ομάδας (με επικεφαλής την δικηγόρο κ. Λ. Κιουσοπούλου και τον λέκτορα Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Γ. Κτιστάκι) παλεύουμε κατά της ρύπανσης στον Ασωπό.

Σε επίπεδο ΣτΕ, στην αρχή του καλοκαιριού, η Επιτροπή Αναστολών του δικαστηρίου εξέδωσε τις 845 και 856/2010 αποφάσεις (εισηγητής ο πάρεδρος κ. Χρ. Ντουχάνης). Με αυτές, το δικαστήριο διαπίστωσε με τον πιο πανηγυρικό τρόπο το μέγεθος του κινδύνου στον οποίο οι εταιρείες (Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία και Μ.Ι. Μαΐλης ΑΕΒΕ) εκθέτουν την ευρύτερη περιοχή και έθεσε την 30ή Νοεμβρίου του 2010 ως χρονικό ορίζοντα μέσα στον οποίο αυτές θα πρέπει να έχουν ξεκινήσει τις εργασίες που θα επιτρέψουν την πλήρη διακοπή της υπεδάφιας διάθεσης βιομηχανικών αποβλήτων τους και θα επιτρέπουν εφεξής στη διοίκηση να ελέγχει με αντικειμενικά κριτήρια την ποσότητα του ύδατος που αυτές καταναλώνουν για τη δραστηριότητά τους, σε σχέση με την ποσότητα και την ποιότητα του ύδατος που οι ίδιες αποβάλλουν. Ελπίζουμε αυτή την φορά οι εταιρείες θα συμμορφωθούν στη διαταγή του δικαστηρίου.

Σε διαφορετική περίπτωση, το Συμβούλιο της Επικρατείας, μετά την 30ή Νοεμβρίου, θα πρέπει να οριστικοποιήσει τη διακοπή λειτουργίας τους (μέχρις ότου εκδώσει την απόφασή του επί της αιτήσεως ακυρώσεως). Σε επίπεδο Ε.Ε., καταθέσαμε συλλογική προσφυγή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Σε αυτή οι θιγόμενοι «στρέφονται κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας για πράξεις ή παραλείψεις της κεντρικής διοίκησης, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας και του δήμου Οινοφύτων», ενώ καταλογίζεται στους αρμοδίους ότι δεν αξιολόγησαν τους κινδύνους για την υγεία με επιδημιολογική παρακολούθηση του πληθυσμού που πλήττεται από τους επικίνδυνους ρύπους. Στο πλαίσιο καλόπιστης προσέγγισης του θέματος της ρύπανσης του Ασωπού, που αφορά πλέον και τη διατροφική αλυσίδα, θα θέλαμε να προτείνουμε τις εξής σειριακές δράσεις με σειρά ανάγκης άμεσης πραγματοποίησης.

Προτεινόμενες σειριακές δράσεις

Με δεδομένη την τοξικότητα των νικελίου και χρωμίου (γι' αυτό και η νομοθεσία για το νερό έχει ανώτατα όρια για τα δύο αυτά μέταλλα), προτείνουμε τα εξής:

1. Διενέργεια τοξικολογικής μελέτης ώστε να ορισθούν οι ημερήσιες ανεκτές προσλήψεις (ADI) για χρώμιο και νικέλιο και να κατατεθεί επιστημονική θέση (scientific opinion) στην EFSA για οριοθέτηση νικελίου και χρωμίου στα τρόφιμα. Υπενθυμίζουμε ότι η ισχύουσα νομοθεσία (ΕΚ 1881/2006) δεν προβλέπει όρια νικελίου και χρωμίου στα τρόφιμα, ενώ υπάρχουν όρια για το νικέλιο και το χρώμιο στο πόσιμο νερό!

2. Βάσει των αποτελεσμάτων του βήματος 1., η βιομηχανία παραγωγής τροφίμων και οι αλυσίδες λιανικής πώλησης πρέπει να ορίσουν όρια (για νικέλιο και χρώμιο) αποδοχής στα σχετικά προϊόντα. Ειδικά οι βιομηχανίες που χρησιμοποιούν τρόφιμα-βολβούς από τον κάμπο Θήβας/Οινοφύτων.

3. Επικαιροποίηση της νομοθεσίας για νερό και τρόφιμα ώστε να περιλαμβάνονται όλοι οι ανερχόμενοι διατροφικοί κίνδυνοι με βάση την «αρχή της προφύλαξης» [π.χ. μηδενική ανοχή για το εξασθενές χρώμιο στο νερό, συνεπώς ζητάμε νομικό όριο ίσο με τα όρια ανίχνευσης (limits of detection, LOD), όρια για νικέλιο και χρώμιο στα τρόφιμα)].

4. Επαναξιολόγηση της χρήσης της αγροτικής γης. Με δεδομένο ότι τα τρόφιμα-βολβοί απορροφούν εκτενώς βαρέα μέταλλα (διεθνής πρακτική απορρύπανσης εδαφών!) τα οποία επιμολύνουν τη διατροφική αλυσίδα, πρέπει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να επαναξιολογήσει την χρήση αγροτικής γης σε Θήβα/Οινόφυτα και Μεσσαπία στην Εύβοια.

5. Να ληφθούν -πια- από την πολιτεία τα απαραίτητα μέτρα για να σταματήσει η συνέχιση της ρύπανσης και η περαιτέρω επιμόλυνση της διατροφικής μας αλυσίδας. Για να γίνει, όμως, κάτι τέτοιο, ο ρυπαίνων πρέπει να αρχίσει να πληρώνει.