Οι μονάδες καύσης των απορριμμάτων αποτελούν την ταφόπλακα της ανακύκλωσης

του Κώστα Χαϊνά

Την Παρασκευή 12 Μαρτίου έγινε στην Χαλκίδα, με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Διαχείρισης Απορριμμάτων Δήμων Κεντρικής Εύβοιας, μια σημαντική ημερίδα με θέμα «Διαχείριση Αποβλήτων: Παλαιό πρόβλημα με νέες λύσεις».

Καταρχήν να πούμε ότι η πρωτοβουλία ήταν σημαντική, αλλά να σημειώσουμε και τα εξής. Από τους 27 ΟΤΑ της Εύβοιας παραβρέθηκαν εκπρόσωποι μόνο από 4 ή 5 δήμους (!). Ούτε καν τα μέλη του Συνδέσμου δεν παραβρέθηκαν. Επίσης σε μια επιστημονική ημερίδα έχουν θέση όλες οι απόψεις ακόμη και αυτές που για κάποιους είναι προκλητικές. Όμως χωρίς να υπονοώ ότι υπήρξε κάποια σκοπιμότητα από τους διοργανωτές, ένα σοβαρό έλλειμμα της ημερίδας ήταν η έλλειψη αντίλογου στην ενεργειακή αξιοποίηση και θερμική επεξεργασία των στερεών αποβλήτων, άποψη που παρουσιάσθηκε εκτεταμένα στην ημερίδα. Τέλος η έλλειψη διαλόγου στο τέλος της ημερίδας λόγω χρόνου, δεν ήταν στα θετικά σημεία της ημερίδας. Θα μπορούσε να είχε εξοικονομηθεί χρόνος και να είχε γίνει μια πιο ουσιαστική συζήτηση. Είναι θετική τουλάχιστον η δέσμευση των οργανωτών για μια άλλη συνάντηση με την διασφάλιση μεγαλύτερης συμμετοχής των εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης και των πολιτών.

Για την ουσία του θέματος:

Στην Εύβοια έχουμε ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα με την διάθεση και επεξεργασία των αστικών απορριμμάτων και αποβλήτων. Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με την μακροχρόνια τοξική ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα και της γης της περιοχής της Κεντρικής Εύβοιας από βιομηχανικά απόβλητα και όχι μόνο, συνθέτουν ένα πλαίσιο που κάνουν την κατάσταση εκρηκτική.

Σύμφωνα με τον υπάρχοντα περιφερειακό σχεδιασμό (εκπρόσωπος της περιφέρειας στην ημερίδα δεν παρέστη), στο νομό μας έχουν συγκροτηθεί τρεις Σύνδεσμοι για την ολοκληρωμένη (;) διαχείριση των απορριμμάτων. Της Βόρειας, της Κεντρικής και της Νότιας Εύβοιας. Όμως ελάχιστα πράγματα έχουν γίνει. Ο ΧΥΤΑ της Χαλκίδας έτσι όπως οργανώθηκε και λειτουργεί, θυμίζει μια βελτιωμένη έκδοση χωματερής, η οποία βαίνει μάλιστα προς κορεσμό. Το ίδιο περίπου και ο ΧΥΤΑ της Βόρειας Εύβοιας, αφού η ανακύκλωση σε ορισμένους δήμους δεν έχει καν ξεκινήσει. Ο ΧΥΤΑ της Νότιας Εύβοιας ακόμη δεν έχει καν ξεκινήσει. Και ενώ άλλες κοινωνίες μιλάνε πλέον για ΧΥΤΥ, δηλαδή για χώρους διάθεσης και αξιοποίησης των υπολειμμάτων, εμείς έχουμε ουσιαστικά χωματερές, απλά δεν είναι τελείως ανεξέλεγκτες. Η ανακύκλωση δειλά - δειλά ξεκίνησε σε κάποιους ΟΤΑ του νομού από το 2008. Όμως υπάρχουν ακόμη δήμοι που δεν έχουν ενταχθεί στην υπόθεση της ανακύκλωσης για διάφορους λόγους. Σε ορισμένους δήμους οι αιτίες της καθυστέρησης συνδέονται με την άγνοια και την υποτίμηση, είτε με την αδιαφορία. Και σε ορισμένους με την έλλειψη οικονομικών πόρων. Να σημειώσουμε όμως ένα γεγονός για να τονίσουμε το χαμηλό επίπεδο συνειδητοποίησης του προβλήματος από όλους μας και κυρίως από τους αρμόδιους φορείς της αυτοδιοίκησης. Στην Χαλκίδα όταν ξεκίνησε η ανακύκλωση το 2008, στην εναρκτήρια εκδήλωση στην παραλία, παραβρέθηκε μόνο ο Δήμαρχος Χαλκιδέων! Τόσο πολύ πίστεψαν την υπόθεση ανακύκλωση, οι δημοτικοί σύμβουλοι πλειοψηφίας και μειοψηφίας που ήθελαν να τονίσουν την υποστήριξή τους με την απουσία τους...

Έτσι λοιπόν σήμερα, οι περισσότεροι δήμοι του νομού δεν έχουν καν ξεκινήσει την ανακύκλωση, έστω αυτή την κουτσουρεμένη ανακύκλωση με τον ένα μπλε κάδο και την ελλιπή ενημέρωση. Μάλιστα όπως ανακοινώθηκε στην ημερίδα, αν και κάποιοι δήμοι έχουν υπογράψει συμβάσεις με την εταιρία ανακύκλωσης, ακόμη δεν έχουν παραλάβει τους μπλε κάδους ούτε τα ειδικά οχήματα. Και αφού η ανακύκλωση στο νομό μας "κουτσαίνει", έννοιες όπως, η πρόληψη, η επαναχρησιμοποίηση, η διαλογή στην πηγή, η εξοικονόμηση, η εκμηδένιση των απορριμμάτων να είναι παντελώς άγνωστες.

Όμως και να είχαν ξεκινήσει κάποιοι δήμοι την ανακύκλωση το ερώτημα είναι που θα πήγαιναν τα απορρίμματα για διαλογή και ανακύκλωση, όταν δεν έχουν σχεδιαστεί και χωροθετηθεί παρόμοιοι χώροι και κέντρα διαλογής σε όλο το νομό; Κάποιες λοιπόν δυνάμεις εκμεταλλευόμενοι και την αδιαφορία μας ως κοινωνία, δεν θέλουν να επιτύχει η ανακύκλωση και η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων. Ο λόγος; Μυρίστηκαν τρελά κέρδη από την καύση και την θερμική επεξεργασία των σκουπιδιών μας. Μεγάλοι όμιλοι ήδη έχουν εκφράσει την επιθυμία τους να επενδύσουν τεράστια κεφάλαια στις μονάδες καύσης των σκουπιδιών, για ενεργειακή αξιοποίηση, είτε ως πρώτη ύλη καύσης σε εργοστάσια π.χ. Τσιμεντάδικα. Η υπόθεση της καύσης RDF στο εργοστάσιο της ΑΓΕΤ στο Μυλάκι Αλιβερίου δεν έχει κλείσει και αναμένονται εξελίξεις και στη Χαλκίδα, όπως λένε κάποια πουλάκια. Όμως οι μονάδες αυτές έχουν νόημα για τους επενδυτές τους, όταν τα απορρίμματα είναι ενεργειακά αξιοποιήσιμα ως καύσιμη ύλη είτε ως ενεργειακό μίγμα για την θερμική τους αξιοποίηση. Αυτό όμως σημαίνει ότι η ανακύκλωση και η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να αποτύχει. Έτσι θα παρουσιασθούν ως λύσεις οι μονάδες αυτές, αφού θα μας απαλλάξουν υποτίθεται από τα σκουπίδια μας, που δεν μπορέσαμε βέβαια να εξαφανίσουμε με την ανακύκλωση! Πως; Μα με την καύση ή πιο επιστημονικά με την θερμική επεξεργασία δια της καύσης, ή της πυρόλυσης ή της αεριοποίησης των απορριμμάτων. Και όπως ακούστηκε στην ημερίδα μεγάλοι όμιλοι της χώρας ετοιμάζονται για την δημιουργία παρόμοιων μονάδων καύσης! Σήμερα μάλιστα μια ολόκληρη κοινωνία της γειτονικής Θήβας, διαδήλωνε ενάντια σε μια τέτοια μονάδα καύσης σκουπιδιών.

Έτσι όμως η ανακύκλωση και η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων πάει περίπατο. Γιατί όλο αυτό το κύκλωμα θα ενδιαφέρεται για όλο και περισσότερα απορρίμματα, με όσο γίνεται μεγαλύτερη ενεργειακή ή θερμαντική αξία. Δηλαδή σύμμεικτα απορρίμματα, με όσο γίνεται μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε χαρτί και πλαστικό αλλά και σε οργανικά υπολείμματα. Δηλαδή ουσιαστικά απορρίμματα χωρίς ανακύκλωση. Και μάλιστα θα πληρώνουν τους δήμους για να παίρνουν τα σκουπίδια τους, αντί να πληρώνουν οι δήμοι στους ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ! Όλα αυτά βέβαια αποτελούν αντικίνητρα για την επιτυχία της ανακύκλωσης και της ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων. Ε, τώρα αν θα έχουμε πάνω από τις πόλεις μας και λίγο τοξική στάχτη, ή εκπομπές επικίνδυνων αερίων, δεν πειράζει για τους υπερασπιστές αυτών των λύσεων της διαχείρισης των απορριμμάτων. Ακόμη και αν μας διαβεβαιώνουν οι κύριοι αυτοί ότι οι σύγχρονες τεχνολογίες - οι οποίες ας σημειωθεί είναι πανάκριβες - εάν εφαρμοστούν κατά γράμμα ελαχιστοποιούν τις εκπομπές αυτές, είμαστε επιφυλακτικοί. Πρώτον γιατί δεν έχουμε καμιά εγγύηση ότι θα εφαρμοστούν και δεύτερον και σπουδαιότερο, εφόσον χρειάζεται να διαθέσουμε αυτούς τους τεράστιους οικονομικούς πόρους για την προστασία του περιβάλλοντος από την λειτουργία παρόμοιων μονάδων καύσης, γιατί δεν δίνουμε όλα αυτά τα ποσά στην πρόληψη, στην επαναχρησιμοποίηση, στην εξοικονόμηση, στην ελαχιστοποίηση της παραγωγής απορριμμάτων και στην συνέχεια στην ανακύκλωση και κομποστοποίηση; Στην ενίσχυση δηλαδή των πολιτικών για μηδενικά απορρίμματα, που αρκετές επιστημονικές μελέτες τεκμηριώνουν την ρεαλιστικότητα και την εφικτότητα του εγχειρήματος.

Ασφαλώς χρειάζονται να γίνουν πολλά ακόμη. Και κυρίως στο θέμα της ενημέρωσης και ενεργοποίησης της κοινωνίας των πολιτών. Γιατί έχουμε ως πολίτες σοβαρές ευθύνες, είτε για την πορεία της ανακύκλωσης είτε για την λειτουργία ακόμη ανεξέλεγκτων χωματερών στο νομό μας. Για να διαψεύσουμε κάποιους καλοθελητές που μας υποτιμούν και θέλουν να μας "σώσουν" με τις μονάδες καύσης των απορριμμάτων, που προωθούν.