Κρυφά ρήγματα σε Αιγαίο και Ιόνιο

Πηγή: ΝΕΑ, του Στέφανου Κρίκκη
www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4494184

Υποθαλάσσια ρήγματα με μήκος που φθάνουν έως 15 χιλιόμετρα και τα οποία ήταν ως επί το πλείστον άγνωστα εξερεύνησαν λεπτομερώς Έλληνες επιστήμονες και κατέληξαν στην εκτίμηση ότι εξαιτίας του μήκους τους δεν μπορούν να προκαλέσουν, σε γενικές γραμμές, σεισμό μεγαλύτερο από 6,5 Ρίχτερ.

Τα ρήγματα όμως αυτά αποτελούν έναν πολύ μικρό αριθμό ανάμεσα στα εκατοντάδες που βρίσκονται στον πυθμένα του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους και τα οποία είναι εντελώς άγνωστα στους ειδικούς. Μάλιστα στα ανατολικά της Κρήτης λέγεται ότι υπάρχει ένα ρήγμα ή μια ομάδα ρηγμάτων που ποτέ δεν έχει δει κανείς από κοντά και που προκάλεσε το 365 μ.Χ. σφοδρό σεισμό, ίσως τον μεγαλύτερο σεισμό που έγινε στη διάρκεια των ιστορικών χρόνων στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο σεισμός αυτός προκάλεσε την απότομη ανύψωση της Δυτικής Κρήτης κατά 8 με 10 μέτρα. Η ανύψωση αυτή φαίνεται πολύ χαρακτηριστικά στο αρχαίο λιμάνι της Φαλάσαρνας, ενώ το ρήγμα που την πυροδότησε αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα διεθνώς ανάμεσα στους επιστήμονες της θαλάσσιας γεωλογίας. Στην περιοχή του Ιονίου και του Αιγαίου, τα ρήγματα που μελέτησαν οι ειδικοί από τον Τομέα Θαλάσσιας Γεωλογίας και Γεωφυσικής του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) αποδείχτηκε ότι είχαν μήκος που εκτεινόταν από 10 έως 15 χιλιόμετρα. Για τον λόγο αυτό άλλωστε, οι πιο μεγάλοι από τους σεισμούς που προκαλούν δεν υπερβαίνουν σε μέγεθος τα 6 με 6,5 Ρίχτερ. Σε διαφορετική περίπτωση λένε οι ειδικοί, αν είχαν μέγεθος μεγαλύτερο από 20 χιλιόμετρα, θα προκαλούσαν εξαιτίας της κίνησής τους σεισμούς ακόμη και 8 Ρίχτερ.

Χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους όπως η γεωφυσική διασκόπηση- κατά την οποία αποστέλλονται ηχητικά κύματα στον πυθμένα και ανακλούν το ανάγλυφο του βυθού-, οι επιστήμονες εξερεύνησαν ρήγματα στον Κορινθιακό Κόλπο, τον Βόρειο Ευβοϊκό, στα ανοικτά της Πύλου όπου βρίσκονται τα βαθύτερα νερά της Μεσογείου (5.200 μ.), στη Σαντορίνη όπου υπάρχει στα βορειοανατολικά το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο, στη Νότια Κρήτη, κατά μήκος του λεγόμενου Ελληνικού Τόξου το οποίο εκτείνεται από το Ιόνιο και νότια της Κρήτης μέχρι τη Ρόδο, και στην τάφρο του Βορείου Αιγαίου όπου καταλήγει το ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας διερχόμενο από τη Θάλασσα του Μαρμαρά.

Αρχέγονη διαδικασία
Αυτό που διαπίστωσαν είναι ότι η ηλικία των ρηγμάτων ανέρχεται σε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ή και σε εκατομμύρια χρόνια. Σχηματίστηκαν δηλαδή πολύ πριν εμφανιστεί ο άνθρωπος στη Γη, εξαιτίας μιας αρχέγονης διαδικασίας- τη σύγκλιση και σύγκρουση της Ευρασιατικής με την Αφρικανική πλάκα σε συνδυασμό με τη μετακίνηση της Μικράς Ασίας προς Δυτικά, δηλαδή το Αιγαίο. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, τα ρήγματα με τη συνεχή τους δράση στην πορεία του χρόνου στάθηκαν η αιτία για να αποκτήσουν τη μορφή που έχει σήμερα τόσο η θάλασσα όσο και η ξηρά στη χώρα μας.

Για παράδειγμα στον Κορινθιακό, τα ρήγματα τα οποία τον περιβάλλουν και που κινούνται κατακόρυφα (το ένα κομμάτι ανυψώνεται, το άλλο καταβυθίζεται) έχουν δημιουργήσει τον Κόλπο με βάθος 900 μέτρων (από τη μία πλευρά της καταβύθισης) και ταυτόχρονα τα βουνά της βόρειας Πελοποννήσου με ύψος που υπερβαίνει τα 2.000 μέτρα (από την πλευρά της ανύψωσης).

Πολλά ρήγματα έχουν προκαλέσει συνολικές μετατοπίσεις, κατακόρυφες ή οριζόντιες, πολλών εκατοντάδων ή και χιλιάδων μέτρων. Με αυτό τον τρόπο αποτελούν τον κυριότερο παράγοντα διαμόρφωσης του ανάγλυφου του θαλάσσιου βυθού. Στο Αιγαίο Πέλαγος τα μεγαλύτερα βάθη, περίπου 2.500 μέτρα, συναντώνται στη λεκάνη δυτικά της Καρπάθου, στο Καρπάθιο Πέλαγος. Στην τάφρο του Βορείου Αιγαίου, μεταξύ της Χαλκιδικής και των Σποράδων, το βάθος φτάνει τα 1.600 μέτρα, ενώ σε πολλά μέρη συναντώνται βάθη μεγαλύτερα από 1.000 μέτρα. Κατά μήκος του Ελληνικού Τόξου, από το Ιόνιο μέχρι νότια από την Κρήτη και τη Ρόδο, εντοπίζονται τα μεγαλύτερα βάθη της Μεσογείου που φθάνουν μέχρι 5.200 μέτρα δυτικά από την Πύλο. Οι βαθιές αυτές λεκάνες περιβάλλονται από απότομες υποθαλάσσιες πλαγιές και έχουν δημιουργηθεί από τη δράση των ρηγμάτων.

Αποκαλύπτουν τα μυστικά τους
«Η μελέτη των ενεργών σεισμικών ρηγμάτων είναι πολύ σημαντική γιατί μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τη δυναμική τους και μας βοηθούν να εκτιμήσουμε τον σεισμικό τους κίνδυνο», λέει στα «ΝΕΑ» ο δρ Δημήτρης Σακελλαρίου, διευθυντής Ερευνών στον Τομέα Θαλάσσιας Γεωλογίας και Γεωφυσικής του ΕΛΚΕΘΕ.

«Γνωρίζοντας δηλαδή ορισμένα στοιχεία για την ταυτότητα του ρήγματος, μπορούμε να προσδιορίσουμε το ανώτατο μέγεθος του σεισμού που μπορεί να προκαλέσει και την επιτάχυνση που αυτός θα έχει ή τη φορά με την οποία θα διαχυθεί η ενέργειά του». Ο κ. Δ. Σακελλαρίου λέει ότι αρκετές από τις τελευταίες έρευνες για τα υποθαλάσσια ρήγματα των ελληνικών θαλασσών θα παρουσιαστούν στο πλαίσιο του Πανελληνίου Συμποσίου Ωκεανογραφίας που θα διεξαχθεί τον ερχόμενο Μάιο στην Πάτρα.