Παρουσιάστηκε το Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων

Κυριακή, 9 Μαρτίου 2008, 11:25

Ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Γιώργος Σουφλιάς παρουσίασε την Τρίτη 4 Μαρτίου, το Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων. Το Εθνικό αυτό πρόγραμμα καταρτίστηκε από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ, σε συνεργασία με τις Περιφερειακές Διευθύνσεις Υδάτων και εκλεκτούς καθηγητές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Για την κατάρτισή του αξιοποιήθηκαν όλα τα στοιχεία και οι μελέτες που υπήρχαν μέχρι σήμερα.

Τον πυρήνα του Προγράμματος αποτελεί η παρουσίαση της υδρολογικής κατάστασης του κάθε ενός από τα 14 υδατικά διαμερίσματα της χώρας και η καταγραφή των προβλημάτων, των δυνατοτήτων και των προοπτικών τους. Με βάση τα στοιχεία αυτά διαμορφώνονται προτάσεις σχετικά με τη διαχείριση των υδατικών πόρων κάθε περιοχής. Και βέβαια, γίνεται σύνθεση της διαχείρισης στο επίπεδο του συνόλου της χώρας.

Το Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων είναι απαραίτητο εργαλείο για τη διαχείριση και προστασία του νερού σε περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο. Κι αυτό κυρίως για τους εξής λόγους:

  • Αποτελεί τη βάση για την εκπόνηση των επιμέρους αναλυτικών διαχειριστικών μελετών ανά κύρια λεκάνη απορροής ή υδατικό διαμέρισμα.
  • Αποτελεί επίσης, τη βάση για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων για νέα αναπτυξιακά έργα και για μέτρα προστασίας των επιφανειακών και υπογείων υδατικών πόρων, σε περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο.
  • Περιγράφει τα προβλήματα, τις αδυναμίες και τις ελλείψεις στα θέματα διαχείρισης, καθώς και τις δυνατότητες αντιμετώπισής τους.
  • Προτείνει μια σειρά σημαντικών παρεμβάσεων και δράσεων, οι οποίες τίθενται σε απόλυτη προτεραιότητα υλοποίησης.

Ο νομός της Εύβοιας, εντάσσεται στο Υδατικό Διαμέρισμα της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, μαζί με τους νομούς Βοιωτίας, μεγάλα τμήματα των νομών Φθιώτιδας και Φωκίδας και μικρά τμήματα των νομών Αττικής, Μαγνησίας και Ευρυτανίας.

Στο υδατικό διαμέρισμα που μας ενδιαφέρει έχουν πραγματοποιηθεί μετρήσεις της ποιοτικής κατάστασης των υπογείων υδάτων στα πλαίσια δύο ερευνητικών προγραμμάτων που ανατέθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1993-1994) και στο Πανεπιστήμιο Πατρών (1996-1999), ενώ υπάρχουν και μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο 2004-2005. Τα στοιχεία που έχει το ΥΠΕΧΩΔΕ προέρχονται από μετρήσεις σε σύνολο 24 σταθμών εκ των οποίων οι 22 ταυτίζονται με αυτούς των προαναφερθέντων ερευνητικών προγραμμάτων.

Στην περιοχή των Ψαχνών καταγράφονται την περίοδο 1993-1999 αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών οι οποίες κυμαίνονται μεταξύ 44-108 mg/L καθώς και σημαντικές συγκεντρώσεις νιτρωδών (1,35 mg/L) και αμμωνιακών (0,5-0,7 mg/L) που οφείλονται στις εντατικές καλλιέργειες της περιοχής και στη μικρή σχετικά δυναμικότητα του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Επισημαίνεται ότι οι συγκεντρώσεις νιτρικών στην ίδια περιοχή για την περίοδο 2004-2005, έχουν υπερδιπλασιαστεί με τη μέση τιμή να φτάνει πλέον τα 234 mg/L και τη μέγιστη τα 370 mg/L.

Υψηλές τιμές νιτρικών και συστηματικά αυξημένες συγκεντρώσεις αμμωνιακών τόσο για την περίοδο 1996-99 όσο και την περίοδο 2004-2005 καταγράφονται επίσης στη θέση Βέλος, οι οποίες δεν σχετίζονται με καλλιέργειες, αλλά οφείλονται σε σημειακές πηγές ρύπανσης και ενδεχομένως στη λειτουργία του εργοστασίου της ΔΕΗ στο Αλιβέρι.

Σημαντικές συγκεντρώσεις νιτρικών και αμμωνιακών έχουν καταγραφεί και στο Βασιλικό που κυμαίνονται μεταξύ 8-92 mg/L και 04,-2,0 mg/L αντίστοιχα. Στη Βόρεια Εύβοια μεγάλες συγκεντρώσεις νιτρικών, της τάξης 86 mg/L καταγράφονται στο Μαντούδι.

Κύρια συμπεράσματα του Προγράμματος*

Α. Συμπεράσματα για την επάρκεια και την αξιοποίηση των υδατικών πόρων
Το πιο πλεονασματικό υδατικό διαμέρισμα είναι αυτό της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, ενώ το πιο ελλειμματικό είναι αυτό της Θεσσαλίας. Αλλα ελλειμματικά διαμερίσματα είναι αυτά της Ανατολικής Πελοποννήσου και των Νήσων Αιγαίου. Μακροπρόθεσμα, με τους σημερινούς ρυθμούς αύξησης των αναγκών, εκτιμάται ότι θα γίνουν ελλειμματικά και τα διαμερίσματα της Βόρειας Πελοποννήσου, της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, της Αττικής, της Κεντρικής Μακεδονίας και της Θράκης.

Συνολικά, πάντως, η χώρα διαθέτει επαρκείς επιφανειακούς και υπόγειους υδατικούς πόρους. Όμως, υπάρχουν διάφοροι λόγοι οι οποίοι μειώνουν σημαντικά την πραγματική διαθέσιμη ποσότητα των υδατικών πόρων και δυσκολεύουν την αξιοποίησή τους. Οι κυριότεροι από αυτούς τους λόγους είναι:

  • 1. Η άνιση κατανομή των υδατικών πόρων στο χώρο, καθώς η δυτική Ελλάδα δέχεται πολύ μεγαλύτερα ύψη βροχών από την ανατολική.
  • 2. Η ανομοιόμορφη κατανομή των υδατικών πόρων στο χρόνο, καθώς παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση βροχοπτώσεων κατά τη χειμερινή περίοδο.
  • 3. Η άνιση κατανομή της ζήτησης ύδατος στο χώρο, η οποία μάλιστα είναι και αναντίστοιχη με την κατανομή των υδατικών πόρων, καθώς οι κυριότερες χρήσεις νερού καταγράφονται στα ανατολικά και νότια της χώρας.
  • 4. Η ανομοιόμορφη κατανομή της ζήτησης ύδατος στο χρόνο, η οποία επίσης είναι αναντίστοιχη με την κατανομή των υδατικών πόρων. Για παράδειγμα, ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού που είναι η γεωργία σε ποσοστό 84%, καταναλώνει το νερό την ξηρή περίοδο. Την ίδια περίοδο, ιδιαίτερα το δίμηνο Ιουλίου - Αυγούστου, διπλασιάζεται και η κατανάλωση του νερού ύδρευσης λόγω τουρισμού.
  • 5. Η γεωμορφολογία της χώρας, η οποία χαρακτηρίζεται από πολλά μικρά υδατορέματα - χειμάρρους, επιφανειακή απορροή μικρής διάρκειας και συχνά πλημμυρικά φαινόμενα.
  • 6. Η εξάρτηση της βόρειας Ελλάδας από διασυνοριακούς ποταμούς (περίπου 13 δισεκατομμύρια m3 / χρόνο).
  • 7. Το μεγάλο ανάπτυγμα ακτών, με αποτέλεσμα η εντατική εκμετάλλευση των παράκτιων υπόγειων υδροφορέων να οδηγεί στην υφαλμύρισή τους.
  • 8. Τα πολλά άνυδρα ή με ελάχιστους υδατικούς πόρους νησιά.

Τα προβλήματα διαθεσιμότητας των υδατικών πόρων επιτείνονται λόγω:

  • Της σημαντικής αύξησης της κατανάλωσης.
  • Της μείωσης εισροής νερών από γειτονικές χώρες.
  • Της ρύπανσης.
  • Ακραίων φαινομένων, όπως οι ξηρασίες, που παρατηρούνται όλο και συχνότερα και αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή.

Β. Συμπεράσματα για την ποιότητα των υδατικών πόρων
Η ποιοτική κατάσταση των υδατικών πόρων της χώρας θεωρείται καλή. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, τα νερά των ποταμών και λιμνών πληρούν τις προϋποθέσεις για παραγωγή πόσιμου νερού μετά από κατάλληλη επεξεργασία, με ορισμένες εξαιρέσεις όπως οι λίμνες Κορώνεια, Βιστωνίδα, ο ποταμός Ασωπός κλπ. Προβληματική, αν και εντός των ορίων, είναι η ποιότητα των νερών Πηνειού Θεσσαλίας, του Αξιού, του Τιταρήσιου, του Κόσυνθου και κυρίως του Έβρου.

Από τις διαθέσιμες μετρήσεις τοξικών στοιχείων στα επιφανειακά νερά, διαπιστώνεται ότι η ποιοτική τους κατάσταση όσον αφορά τοξικές ουσίες είναι ικανοποιητική.

Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει για τη ρύπανση των υπόγειων νερών (αλλά και των επιφανειακών) που οφείλεται στην παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων αζώτου και κυρίως νιτρικών.

Προτάσεις - Μέτρα

A. Προστασία υπογείων υδάτων
Επειδή η υποβάθμιση των υπογείων υδάτων είναι σε πολλές περιοχές κρίσιμη, θα πρέπει να ληφθούν ριζικά μέτρα προστασίας και ανάκαμψης των υδροφορέων. Σύμφωνα και με την πρόσφατη σχετική Οδηγία της Ε.Ε., οι μέθοδοι αειφορικής διαχείρισης των υπόγειων υδατικών πόρων είναι μεταξύ άλλων:

  • Η εφαρμογή μέτρων μείωσης των σημειακών πηγών ρύπανσης, όπως βόθροι, αλλά και διάχυτων, γεωργικής κυρίως προέλευσης, πηγών ρύπανσης (φυτοφάρμακα, νιτρικά) με την υιοθέτηση ορθών γεωργικών πρακτικών.
  • Ο περιορισμός των απωλειών ύδατος.
  • Η υποκατάσταση υπογείων υδάτων με επιφανειακά, μέσω της κατασκευής έργων ταμίευσης επιφανειακών νερών και μεθόδων ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων.
  • Ο τεχνητός εμπλουτισμός των υδροφορέων.
  • Η ουσιαστική μείωση των αντλήσεων υπόγειου νερού με αντίστοιχη εξοικονόμηση νερού για άρδευση.

Β. Αποχέτευση και επεξεργασία λυμάτων
Υπάρχει αξιόλογη πρόοδο στην αντιμετώπιση της ρύπανσης από αστικά λύματα. Μετά και την κατασκευή Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων των οικισμών της χώρας που υλοποιήθηκαν και υλοποιούνται τα τελευταία χρόνια μέσω του Γ' ΚΠΣ και την 4η Προγραμματική Περίοδο, όλοι οι οικισμοί άνω των 2.000 κατοίκων θα διαθέτουν δίκτυα αποχέτευσης και βιολογικούς καθαρισμούς.

Επίσης, πρέπει να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα διαχείρισης των βιομηχανικών αποβλήτων, όπου παρατηρείται σημαντική καθυστέρηση. Πολλά αστικά υδατορεύματα, αποτελούν αποδέκτες ανεπεξέργαστων λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων, όπως για παράδειγμα ο Ασωπός.

Παράλληλα, θα πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες προεπεξεργασίας, παρακολούθησης και ελέγχου, καθώς και συγκέντρωσης των παραγωγικών και βιομηχανικών μονάδων σε βιομηχανικές περιοχές.

Γ. Ανάπτυξη επιφανειακών υδατικών πόρων
Η Ελλάδα έχει χαμηλούς δείκτες στην κατασκευή μεγάλων υδραυλικών έργων αξιοποίησης υδατικών πόρων, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παρά τις δεδομένες γεωγραφικές και κλιματικές ιδιαιτερότητές της. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση μεταξύ 24 ευρωπαϊκών και μεσογειακών χωρών διαθέτοντας μόλις 46 μεγάλα φράγματα. Η Ισπανία (1η στην κατάταξη) διαθέτει 1196, η Τουρκία (2η) 625, η Γαλλία (3η) 569, η Ιταλία (4η) 524, η Αλβανία (8η) 306 κλπ.

Όμως, τα μεγάλα υδραυλικά έργα υποδομής (ακόμη και αν πρόκειται για μεγάλους ταμιευτήρες και μεταφορές ή εκτροπές νερού σε άλλες λεκάνες) οφείλουν να αντιμετωπίζονται χωρίς δογματισμό και ιδεολογικές προκαταλήψεις διότι:

  • Η ανάπτυξη υδατικών πόρων και η κατασκευή έργων δεν προκαλεί περιβαλλοντική υποβάθμιση, όταν βέβαια τα έργα υλοποιούνται με τρόπους και δαπάνες που διασφαλίζουν ότι δεν υπάρχουν αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Τουναντίον, είναι δυνατόν ακόμη και να βελτιωθεί η υπάρχουσα περιβαλλοντική κατάσταση. Για παράδειγμα, με το φράγμα Ταυρωπού και τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης Πλαστήρα, όχι μόνον υδροδοτείται η Καρδίτσα και παράγεται «πράσινη» ενέργεια, αλλά η ποιότητα του νερού και του περιβάλλοντος οικοσυστήματος είναι σε κατάσταση που δεν υπολείπεται ή είναι καλύτερη από την αντίστοιχη των φυσικών λιμνών.
  • Οι υποδομές αυτής της κλίμακας επιτρέπουν πολλαπλές επιλογές στη διαχείριση του υδατικού πόρου, ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές ανάγκες.
  • Υπάρχει η απαραίτητη τεχνογνωσία στη χώρα για την κατασκευή και ορθολογική λειτουργία των έργων.
  • Έχουν ήδη υλοποιηθεί έργα μεταφοράς νερού μεγάλης κλίμακας στην Ελλάδα με μεγάλη επιτυχία (ύδρευση Αθήνας, ύδρευση Καρδίτσας, ύδρευση Θεσσαλονίκης κλπ.)

Χρειάζεται να κατασκευασθούν έργα (μεσαίας και μεγάλης κλίμακας), τα οποία θα επιτρέψουν την κάλυψη των υδατικών ελλειμμάτων των ελλειμματικών περιοχών της χώρας και τη μερική επαναφορά των υπογείων υδατικών πόρων σε ανεκτή κατάσταση, υπό τις προϋποθέσεις που θέτει η Οδηγία 2000/60 για τα νερά, δηλαδή την προστασία της ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών υδατικών συστημάτων στα οποία γίνονται οι παρεμβάσεις, την αποφυγή της διατάραξης των οικοσυστημάτων, τον υπολογισμό του περιβαλλοντικού κόστους στην οικονομική ανάλυση, κλπ..

Στα έργα αυτά πρέπει να συμπεριληφθούν περίπου 20 μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα που έχουν μελετηθεί (π.χ. στον Αχελώο, τον Αλιάκμονα, τον Αώο, τον Καλαμά και τον Αραχθο) και περίπου 250 μικρά υδροηλεκτρικά έργα που έχουν ήδη αδειοδοτηθεί. Επίσης, θα πρέπει να συνεχισθεί με ταχείς ρυθμούς το πρόγραμμα κατασκευής λιμνοδεξαμενών και υδρευτικών/αρδευτικών φραγμάτων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (11 ήδη κατασκευαζόμενα, 87 με οριστικές εγκεκριμένες μελέτες, και 9 με εκπονούμενες ή προς ανάθεση μελέτες).

Δ. Διαχείριση ζήτησης
Για τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων απαιτείται σωστή διαχείριση της ζήτησης για όλες τις χρήσεις, ειδικά στην άρδευση (84% περίπου της ζήτησης). Αυτά τα μέτρα πρέπει να μελετώνται και να εφαρμόζονται σε μόνιμη βάση και όχι σε περιόδους κρίσεων, αποσπασματικά και περιστασιακά.

Εξοικονόμηση νερού μπορεί να επιτευχθεί τόσο με αποδοτικότερες μεθόδους άρδευσης (π.χ. στάγδην άρδευση) και τη χρήση εναλλακτικών υδατικών πόρων, όσο και με επιλογή λιγότερο υδροβόρων καλλιεργειών, αλλά και τη συντήρηση/επιδιόρθωση αρδευτικών καναλιών και δικτύων. Θα πρέπει, πάντως, να γίνει κατανοητό ότι η εξοικονόμηση νερού άρδευσης δεν είναι μόνο ζήτημα υποκειμενικής στάσης των χρηστών. Χρειάζονται κατάλληλες υποδομές, για τις οποίες απαιτούνται αντίστοιχες οικονομικές επενδύσεις, στρατηγική αγροτικής κλπ πολιτικής και οικονομικά διαχειριστικά εργαλεία.

Το ίδιο ισχύει, σε μικρότερη κλίμακα, με την ύδρευση και τις σοβαρές απώλειες που παρουσιάζουν τα σχετικά δίκτυα.

Η διαχείριση της ζήτησης πρέπει να επεκτείνεται και στη διαχείριση λειψυδριών λόγω ξηρασίας, με επιμερισμό των επιπτώσεων από το έλλειμμα νερού στη διάρκεια μιας ξηρασίας.

Ε. Αντιπλημμυρική προστασία
Πρέπει να γίνει άμεσα σχεδιασμός για τον περιορισμό των κινδύνων από πλημμύρες με την χρηματοδότηση αντιπλημμυρικών έργων, σύμφωνα και με τη σχετική πρόσφατη ευρωπαϊκή οδηγία, με πρώτη προτεραιότητα τις περιοχές αυξημένης επικινδυνότητας (π.χ. Αττική, μεγάλες πόλεις, Έβρος). Ο σχεδιασμός θα περιλαμβάνει απαραίτητα αντιπλημμυρικά έργα, χάρτες επικινδυνότητας, σχέδια διαχείρισης εκτάκτων αναγκών και άλλα μέτρα.

Στ. Διακρατικές συμφωνίες
Απαιτείται να δοθεί έμφαση και προτεραιότητα στη σύναψη δίκαιων για τη χώρα συμφωνιών με τα γειτονικά κράτη (Βουλγαρία, Τουρκία, ΠΓΔΜ) για τα διακρατικά νερά, με σκοπό τη μακροπρόθεσμη ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία της ποιότητας των υδατικών αυτών πόρων, αλλά και την εξασφάλιση της ελάχιστης περιβαλλοντικής παροχής για τα σημαντικά οικοσυστήματα της περιοχής.

Ζ. Οικονομική ανάλυση χρήσεων νερού
Τέλος, σημαντικό πρόβλημα στην ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας αποτελεί η έλλειψη οικονομικής ανάλυσης των χρήσεων νερού. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις και της Οδηγίας 2000/60, απαιτείται κοστολόγηση των χρήσεων και έργων αξιοποίησης νερού και επιμερισμός του οικονομικού κόστους και οφέλους στις επιμέρους χρήσεις, σε συνδυασμό με σύστημα κινήτρων, επιδοτήσεων και αποζημιώσεων.

Υλοποιούμενες δράσεις
Βρίσκεται σε εξέλιξη ένα μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Δράσεων που στόχο έχει την προστασία και ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας και μεταξύ άλλων περιλαμβάνει:

  • Την ανάπτυξη συστημάτων και εργαλείων διαχείρισης υδατικών πόρων όλων των Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας. Το έργο θα είναι διαθέσιμο εντός του έτους στις Διευθύνσεις Υδάτων των Περιφερειών. Τα αποτελέσματα από το έργο αυτό θα συμπληρωθούν με τα Προγράμματα Μέτρων (μετά από ανάλυση κόστους-αποδοτικότητας) για την προστασία και αποκατάσταση των υδάτινων σωμάτων, για να ανταποκρίνονται στους περιβαλλοντικούς στόχους της Οδηγίας για τα Νερά, να καταρτισθούν τα πρώτα Σχέδια Διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών της χώρας και να υποβληθούν στην Ε.Ε. έως το τέλος 2009, όπως έχουμε υποχρέωση.
  • Την αντιμετώπιση προβλημάτων λειψυδρίας με την εκπόνηση ολοκληρωμένης Στρατηγικής Διαχείρισης της Λειψυδρίας που περιλαμβάνει:
    • 1. προπαρασκευή και προσχεδιασμό (δυνατότητα πρόβλεψης επερχόμενης λειψυδρίας, μηχανισμούς αναγνώρισης των σταδίων της λειψυδρίας).
    • 2. σχέδιο αντιμετώπισης της λειψυδρίας (ολοκληρωμένες προτάσεις μέτρων για βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση)
    • 3. δράσεις μετά την λειψυδρία (κυρίως αξιολόγηση, βελτίωση και επανασχεδιασμό των επιλογών που εφαρμόσθηκαν)
  • Την επιμόρφωση των αρμόδιων Υπηρεσιών της χώρας σε τεχνικά θέματα εφαρμογής της Οδηγίας για τα Νερά και τη διαμόρφωση σχεδίου ενεργειών για την επιτυχή εφαρμογή της Οδηγίας σε κάθε Υδατικό Διαμέρισμα της χώρας.
  • Σε ό,τι αφορά στην προώθηση διακρατικών συμφωνιών, η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ από κοινού με το Υπουργείο Εξωτερικών προωθεί την συνεργασία με τις γειτονικές χώρες για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των διασυνοριακών ποταμών, λιμνών και υπόγειων υδάτων της χώρας.


Σχετικά θέματα:

Επόμενο άρθρο Προηγούμενο άρθρο
Εμφάνιση όλων των άρθρων του Μαρτίου 2008

Newsletter   /   765 μέλη   /
Αναζήτηση