Πρόκειται για ένα μνημείο ανύπαρκτο πια, στοιχεία για το οποίο βρίσκουμε μόνο στα βιβλία. Οι πληροφορίες που υπάρχουν συγκλίνουν όλες στα εξής: υπήρχαν τείχη αρχαία ή προχριστιανικά που επισκευάστηκαν από τον Ιουστινιανό. Υπήρχαν τον 9ο αι. κατά την πολιορκία της πόλης από τον Οσμάν, κατά τον 11ο αι. ο Δόγης της Βενετίας Vital Michieli παραιτείται από την πολιορκία τους, ενώ την τελική ενετική μορφή τους, όπως μας είναι γνωστή από τις παλιές απεικονίσεις, απέκτησαν το 1304. Πρέπει λοιπόν να πρόκειται για βυζαντινά τείχη που επεκτάθηκαν και έγιναν λαμπρότερα την εποχή της ενετικής κυριαρχίας (νέες πύλες, προμαχώνες, στρογγυλοί πύργοι, οπλοστάσιο).

Από το 1885 ξεκίνησε η ασυλλόγιστη καταστροφή τους που δεν επέτρεψε ούτε καν μια λεπτομερειακή καταγραφή τους. Μοναδική βοήθεια στη μελέτη θα δώσουν δυο ντοκουμέντα που βρέθηκαν στο φάκελλο του «Αρχείου Σχεδίων Πόλεων», όπου εντοπίστηκαν ένα σχέδιο της παλιάς περιτειχισμένης πόλης, του «Κάστρου», και ένας κατάλογος των κτισμάτων της. Θα είναι σκόπιμο να αναφερθεί επίσης ένα σπάνιο φωτογραφικό υλικό από τα αρχεία Ελ. Οικονόμου, του οποίου ένα μικρό μέρος με φωτογραφίες των τειχών έχει δημοσιευτεί από τον Σ. Κοκκίνη, (1969).

Όπως μαθαίνουμε από μαρτυρίες αναφορικά με την Αλωση, πρέπει να υπήρχαν τρεις πύλες. Η μία, η «Ανω Πύλη» (Πάνω Πόρτα, Πύλη του Χριστού ή των Εβραίων) ήταν μεταξύ του ανδριάντα Παπαναστασίου και της πολυκατοικίας Παναγιάρη, η δεύτερη, «η Κάτω Πύλη», ήταν το σημερινό «στρογγυλό», κοντά στο ξενοδοχείο "Παλίρροια" και η τρίτη πύλη, η «Πύλη του Ναού», ήταν ανατολικά της Αγ. Παρασκευής, στα σημερινά στρατιωτικά μαγειρεία στο Βούρκο. Υπάρχουν επίσης πληροφορίες για στοές και θαλάμους κάτω από τις δυο πρώτες πύλες και για υπόγειο δρόμο που ένωνε την Ανω Πύλη με το Νεκροταφείο. Πάντως αυτά τα ενετικά τείχη βρήκαν οι Τούρκοι, οι οποίοι τα επισκεύασαν εν μέρει μετά την πολιορκία του Μοροζίνη.

Ο Ross που επισκέπτεται τον 18ο αι. την Χαλκίδα γράφει ότι τα περισσότερα τμήματα του κάστρου είναι έργο του φράγκικου και βενετσιάνικου μεσαίωνα προσθέτοντας πως το λιοντάρι του Αγ. Μάρκου και οικόσημα παλιών ιταλικών οικογενειών βρίσκονται εντοιχισμένα πάνω σε πύλες και πόρτες.

Ο Stephani μας πληροφορεί πως τα τείχη του κάστρου είναι πολύ ισχυρά με αναρίθμητους πύργους και πολεμίστρες.

Ο Bronzetti αναφέρει ότι το Κάστρο χωρίζεται από την έξω πόλη με οχυρωματική τάφρο και ψηλό τείχος, που φέρει σε όλες του τις πύλες το έμβλημα του λιονταριού του Αγίου Μάρκου.

Στο εσωτερικό του Κάστρου βρίσκονται τα σπίτια και τα μαγαζιά της πόλης, που είχε κατοίκους Έλληνες, Εβραίους και Τούρκους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Έξω από την περιτειχισμένη πόλη με τα στενά δρομάκια βρισκόταν το προάστιο, που για τους περιηγητές είχε τον ίδιο με την τειχισμένη πόλη ή και ακόμη καλύτερο χαρακτήρα. Τον 19ο αι. στο προάστιο βρίσκονταν το λιμάνι, η αγορά, όλη η εμπορική κίνηση και τα ομορφότερα σπίτια της πόλης.

Το μόνο τμήμα του μεσαιωνικού τείχους που διασώθηκε στην πόλη είναι το κτίριο που στεγάζει σήμερα το Λαογραφικό μουσείο και ένα κομμάτι του στους στρατώνες. Ένα τμήμα του τείχους ανασκάφθηκε το 1973 στην οδό Μαρδοχαίου Φριζή. Η κατασκευή του έχει γίνει σύμφωνα με το τυπικό της κατασκευής των Βυζαντινών και Μεσαιωνικών τειχών, δηλ. στις δύο όψεις του, την εξωτερική και την εσωτερική, υπάρχει επένδυση από σειρές πώρινων δόμων από ογκόλιθους, στο ψηλότερο δε μέρος της εξωτερικής όψεως μετρώνται 4 σειρές δόμοι.

Οι πωρόλιθοι είναι κτισμένοι κατά τρόπο που πλησιάζει το ισοδομικό σύστημα, ενώ στους αρμούς χρησιμοποιείται κονίαμα και κομμάτια από πλίνθους. Το πλάτος του τείχους φτάνει τα 4 μ.

Η κεραμεική που βρέθηκε περιλαμβάνει όστρακα του 11ου, 12ου και 13ου αι., ενώ η τούρκικη φτάνει μέχρι τον 17ο αι.

Τα νομίσματα που βρέθηκαν ανήκουν επίσης στις ίδιες περιόδους. Αφθονο αρχαίο υλικό είναι εντειχισμένο στο τμήμα του τείχους της Φριζή.

Το μέγιστο μήκος του μεσαιωνικού κάστρου της Χαλκίδας πρέπει να ήταν 710 μ., το δε πλάτος 370 μ. Το μήκος του θαλάσσιου τείχους ήταν 1082 μ. και του στεριανού 837 μ., δηλαδή καλύπτεται περίμετρος 1019 μ. Το εμβαδόν πρέπει να έφτανε στα 202.000 τ.μ. και το πλάτος της τάφρου κυμαινόταν μάλλον από 30-34 μ., ενώ το βάθος ήταν περίπου 10 μ. Η επικοινωνία γινόταν με 2 λίθινες γέφυρες που οδηγούσαν στην Ανω και Κάτω Πύλη.

Οι βασικοί λόγοι που ώθησαν στην κατεδάφιση αυτών των τειχών, όπως καταλαβαίνουμε από τον ευβοϊκό τύπο της εποχής (εφημερίδες "Εύριπος" και "Παλίρροια"), πρέπει να έχουν να κάνουν με θέματα υγιεινής και κακής διατήρησης των τειχών. Η κατεδάφιση βρήκε ένθερμους υποστηρικτές: «...Το δεύτερο ζήτημα που απασχολεί είναι η κατεδάφιση του σάπιου και άχρηστου φρουρίου που πολλοί εύχονται την πραγματοποίησή της» (από την εφημερίδα Εύριπος 1898). Όμως η απόφαση αυτή του Υπουργείου Εσωτερικών, που έγινε δεκτή στους Ευβοείς που την υποκίνησαν με υπέρμετρο ενθουσιασμό, υπήρξε επιπόλαιη και ανώριμη και στέρησε την πόλη από ένα βασικό κομμάτι της ιστορίας της (για το μεσαιωνικό τείχος της Χαλκίδας δες Ν. Παπαδάκη, 1975).

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »