Στη Χαλκίδα η κοινότητα των Εβραίων του Οκτώβρη του 1940, με την κήρυξη του πολέμου αριθμούσε 325 άτομα.

Κι ήταν οι Εβραίοι απ' τους πιο παλιούς κατοίκους της Χαλκίδας. Οι σχέσεις τους με τους άλλους Χαλκιδαίους άριστες και ποτέ δε δημιούργησαν προβλήματα από θρησκευτικό φανατισμό, προ πάντων απ' τον ερχομό το 1923 του Μητροπολίτη Γρηγορίου.

Κρατούσαν οι Εβραίοι μερικά απ' τα μεγαλύτερα καταστήματα της πόλης, μα ήταν και μικροεπαγγελματίες, μικροβιοτέχνες, φανοποιοί προ πάντων, υπάλληλοι και εργάτες ακόμη. «Στο σχολείο, μαθητές σαν ήμασταν, οι σχέσεις με τους συμμαθητές μας Εβραίους άριστες. Πηγαίναμε στις γιορτές τους, στα σπίτια τους και ερχόντουσαν και αυτοί στα δικά μας». Αγαπημένοι χωρίς καμιά διάκριση. Στον πόλεμο του 1940 η μικρή Εβραϊκή Κοινότητα της Χαλκίδα είχε τη μεγάλη τιμή να 'χει τον πρώτο Έλληνα ανώτερο αξιωματικό νεκρό, το Συνταγματάρχη Μορδοχαίο Φριζή. Με την κατάρρευση της Ελλάδας, γεννήθηκε αμέσως ο φόβος για την τύχη τους. Δεν ήταν βέβαια γνωστά ακόμα τα τερατώδικα εγκλήματα του χιτλερισμού σε βάρος των ομοθρήσκων τους, τα κρεματόρια και οι εξοντώσεις, όμως οι πληροφορίες για τη ζωή των Εβραίων στην κατεχόμενη Ευρώπη ήταν πολύ άσχημες και αβέβαιη η τύχη που τους περίμενε.

Απ' τους Εβραίους της Χαλκίδας που 'φυγαν για το Τελ Αβίβ άλλοι ξαναγύρισαν άλλοι όμως έμειναν για πάντα στην άλλη πατρίδα τους στο Ισραήλ. Έτσι στην Εβραϊκή κοινότητα της Χαλκίδας ζουν τώρα μόνο 170 άτομα.

Ο αριθμός των θυμάτων της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Χαλκίδας ανεβαίνει στους 18. Δεκαοκτώ συμπολίτες μας Εβραίοι, εξοντώθηκαν απ' τους Γερμανούς. Και αντιστοιχούν όλοι σε τέσσερις οικογένειες - ΚΟΕΝ - ΦΡΑΓΓΗ - ΚΡΙΣΠΗ - ΓΚΑΜΠΑΙ.

Δεν πρέπει να κλείσει το σημείωμα τούτο, χωρίς ν' αναφερθεί η γενναία πράξη του αλησμόνητου Δεσπότη Γρηγορίου, που αψηφώντας κινδύνους και υψώνοντας τον εαυτό του πάνω από κάθε πρόληψη και προκατάληψη, έκρυψε στη Μητρόπολη τα ιερά σκεύη και βιβλία των Εβραίων που του εμπιστεύθηκε ο Ραβίνος.

Μια μαρμάρινη πλάκα εντοιχισμένη στα γραφεία της Ισραηλιτικής κοινότητας Χαλκίδας, μαρτυρεί την ευγνωμοσύνη των Εβραίων στο Μεγάλο Δεσπότη. Μα και από ποιανού τη μνήμη θα σβήσει ποτέ το τρομερό δράμα της Εβραίας δασκάλας Μένω Λ. Μόσχοβιτς (Καλομοίρας) στους Στρόπωνες; Την έπιασαν οι Γερμανοί μ' επικεφαλής τον Ταγματάρχη Μπάγερ που δικάστηκε μετά την απελευθέρωση σαν εγκληματίας πολέμου και όταν διαπίστωσαν πως ήταν Εβραία, την γύμνωσαν, την ανέβασαν σ' ένα μπαλκόνι της πλατείας, της έμπηξαν κτηνώδικα ένα ξύλο στα γεννητικά της όργανα και την γκρέμισαν απ' το μπαλκόνι στην πλατεία. Και στο ανομολόγητο αυτό αίσχος των Γερμανών, πήραν μέρος δυστυχώς και οι Έλληνες συνεργάτες τους. Πιάστηκε και σκοτώθηκε απ' τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους στη Στρατώνα Χαλκίδας στις 24 του Μάρτη 1944 με την ομαδική εκτέλεση των 48 πατριωτών της Εύβοιας. Οι άλλοι 17 είχαν καταφύγει μαζί με όλους σχεδόν τους Εβραίους της Χαλκίδας σε χωριά της Εύβοιας μα στα διάφορα «Χτένια» των Γερμανών πιάστηκαν και στάλθηκαν στη Γερμανία. Εκεί στα διάφορα στρατόπεδα, άλλοι απ' αυτούς υπέκυψαν στις κακουχίες και άλλοι εξοντώθηκαν στα κρεματόρια.

Στα φοβερά αυτά στρατόπεδα και στους φούρνους του θανάτου άφησαν την τελευταία τους πνοή οι Χαλκιδαίοι Εβραίοι: Σολομών Α. Κοέν, Ντουντού Χ. Κοέν, Ζάχος Μ. Κοέν, Μενασέ Ι. Κοέν, Αβραάμ Γκαμπάι, Σίμων Ισ. Φραγγής, Πασέντσια Ισ. Φραγγή, Νεφθαλήμ Α. Κρίσπη, Κούλα Νεφ. Κρίσπη, Μπαλόμπα Ιακ. Κρίσπη, Εσθήρ Α. Κρίσπη, Αβραάμ Ιακ. Κρίσπης και όλα τα μικρά παιδιά της οικογ. Νεφθ. Κρίσπη. Ελάχιστοι απ' αυτούς που στάλθηκαν στα στρατόπεδα, είχαν τη μεγάλη τύχη να επιζήσουν και να γυρίσουν στην πατρίδα, όπως οι: Μάκης & Λούλα Κωστή, Ιακ. Ισ. Φριζής και Ιακώβ Ελιοκλήμ, με ανεξίτηλο όλοι στο κορμί τους το νούμερο τους στο στρατόπεδο.

Οι Χαλκιδαίοι δεν καταπιέζονται πολύ σε αντίθεση με τους Εβραίους κατοίκους της πόλης που αποκλεισμένοι στο γκέτο τους τη σημερινή συνοικία «Εβραϊκά» είχαν τα μεγαλύτερα φορολογικά βάρη.

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »