Η περιοχή του τζαμιού χρησιμοποιήθηκε ως φυλακές στην περίοδο της τουρκοκρατίας. Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας οι συνθήκες διαβίωσης των φυλακισμένων ήταν οικτρές. Στοιβαγμένοι ασφυκτικά σε σκοτεινά κελιά με τη συνεχή δυσοσμία των ακαθαρσιών τους, στερημένοι από κρεβάτια και τροφή και συχνά δεμένοι με χαλκάδες, έμοιαζαν σχεδόν καταδικασμένοι να πεθάνουν, αν δεν τύχαινε να ενδιαφερθούν γι' αυτούς κάποιοι φιλάνθρωποι και η εκκλησία. Επειδή μάλιστα οι φυλακές αποτελούσαν πηγή εισοδήματος των τοπαρχών και δεσμοφυλάκων, η οικονομική εκμετάλλευση των φυλακισμένων οργίαζε. Σ' αυτές τις φρικτές φυλακές πέθανε στις 3 Μαΐου 1890, ο Ρόκος Χοϊδάς, δεσπόζουσα προσωπικότητα της νεοελληνικής πολιτικής ζωής των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα. Αντιεισαγγελέας Εφετών, βουλευτής, δεινός ρήτορας και μαχητής των δημοκρατικών ελευθεριών, καταδιώχτηκε, δικάστηκε και πέθανε απ' τις κακουχίες και το τραύμα από σφαίρα στη μονομαχία του με τον αυλικό βουλευτή Στόικο, χωρίς να δεχτεί να υπογράψει αίτηση χάριτος.

Κάποιες μαρτυρίες για τις φυλακές έχουμε και από τον Benjamin - Marie - Nicolas Appert (1797-1873) ο οποίος έφτασε στη Χαλκίδα στις 10 Οκτωβρίου 1855 και την επόμενη επισκέφθηκε τις φυλακές της πόλης: «Τα προορισμένα για τους κρατούμενους κτίρια είναι γενικά πολύ άσχημα, μα ο φρούραρχος που διαπνέεται από τις καλύτερες διαθέσεις, αλαφρώνει τη θέση αυτών των δύστυχων με τη δουλειά έξω και μέσα στο κάστρο. Είδα αυτούς τους χωρίς αλυσίδα εργάτες να τους φυλάνε λιγοστοί στρατιώτες και να ξαναγυρίζουν λεύτεροι σαν να πούμε στη φυλακή τους, όπως οι κοινοί εργάτες γυρίζουνε στα σπίτια τους. Ωστόσο τους λείπουνε ρούχα, τα καθαρά ασπρόρουχα, περπατάνε ξυπόλητοι και δεν παίρνουνε, παρ' όλες τις απανωτές διαμαρτυρίες του καλόψυχου φρούραρχου, καμίαν πληρωμή για τη δουλειά τους, κάτι που δεν είναι μήτε δίκαιο μήτε ενθαρρυντικό. Οι άνθρωποι αυτοί, που ο φρούραρχος τους είπε το σκοπό της επίσκεψής μου (να προτείνει ένα σχέδιο στον Όθωνα για την συγκέντρωση όλων των φυλακισμένων σε ένα τόπο, όπου θα μπορούν να εργάζονται και να μετανιώνουν), με δεχτήκανε με ομόφωνες ζητωκραυγές για το βασιλιά, και τα μούτρα τους ήταν πολύ πιο λίγο αποκρουστικά απ' όσα αντίκρισα στις άλλες φυλακές (...) κι όπου δε βρίσκεις εργασία και κίνηση. Μια ευτυχισμένη παρατήρηση, που επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό μου, είναι πως σημειώνονται πολύ λίγες αρρώστιες και θάνατοι (...).

»Οι πιο πολύ απ' τους προφυλακισμένους κι από τους υπόδικους είναι στη Χαλκίδα χωρισμένοι απ' τους κατάδικους. Η μικρή φυλακή, που τους έχει παραχωρηθεί, δεν είναι πολύ κακή. Η φυλακή των κρατουμένων για χρέη είναι το ίδιο αερική και καθαρή. Τα ίδια προσόντα παρουσιάζει και η γυναικεία φυλακή, που έχει δυο μονάχα κρατούμενες. Σε ξεχωριστή κάμαρα ήτανε δύο γέροι, ο ένας παράλυτος, ο άλλος πολύ ανάπηρος (...) κοντά τους βρίσκεται η εγγονή του παράλυτου, δώδεκα χρονώ, όμορφη και καλόκαρδη, που μένει στη φυλακή, απ' το πρωί ως το βράδυ, για να γεροκομάει τους δύο τούτους ογδοντάρηδες. Ευγενικιά και συγκινητικά αφοσιωμένη, που αναπληρώνει εδώ και πέντε χρόνια τις φροντίδες της καλύτερης νοσοκόμας».

Φυλακές αξιομνημόνευτες για την παλαιότητά τους και για τους κατά καιρούς φυλακισμένους ήταν οι φυλακές Χαλκίδας. Είναι ενετικής κατασκευής και βρίσκονται προς τη νότια γωνία του φρουρίου σε υγρό έδαφος. Τα τείχη τους έχουν περισσότερο πλάτος και για αυτό θεωρούνται ασφαλέστερες του κράτους. Μερικές φορές από το δάπεδο ανάβλυζε θαλασσινό νερό. Οι φυλακές αποτελούνται από 3 θαλάμους οι οποίοι φωτίζονται από πάνω από θυρίδες. Σ' αυτές υπάρχουν περίπου 200 κατάδικοι εκπρόσωποι όλων των κακουργημάτων και κακών πράξεων. Αριστερά των θαλάμων υπάρχει ένας άλλος θάλαμος μικρός, σκοτεινός και ανήλιος το «μπουντρούμι», από τους τοίχους του οποίου τρέχει νερό από την υγρασία και βάζουν εκεί τους απείθαρχους κρατούμενους. Δεξιά των 3 θαλάμων υπάρχουν άλλα δύο σε καλύτερη κατάσταση που μένουν οι υπόδικοι. Κάθε μέρα και για ορισμένες ώρες βγάζουν τους κρατούμενους σε ένα μικρό, για τον αριθμό τους προαύλιο για να διασκεδάσουν. Εκεί μερικοί πλένουν τα μαγειρικά σκεύη ρίχνοντας κάθε είδους βρωμιά και η διαμονή γίνεται δυσκολότερη λόγω της δυσοσμίας. Το δε έδαφος γίνεται κατάλληλο για κάθε είδους επιδημία. Σαν τελική εικόνα της ανθυγιεινότητας στις φυλακές είναι ότι οι κρατούμενοι κάνουν και τις φυσικές τους ανάγκες τη νύχτα μέσα στους θαλάμους σε κάδους. Εάν προσθέσουμε και τη φτωχή τροφή έχουμε πλήρη άποψη της ζωής των κρατουμένων. Γι' αυτό βλέπουμε να υπάρχει ευλογιά και άλλες επιδημίες. Εκεί ξεκινάνε τα πρώτα κρούσματα και μερικές φορές εκεί περιορίζονται. Σαν φυλακές για τους ελαφροποινίτες χρησιμοποιούνταν ιδιωτικές κατοικίες νοικιασμένες κυρίως ετοιμόρροπες. Εκεί υπάρχει φοβερός συνωστισμός π.χ. σ' ένα δωμάτιο για 10 άτομα συνωστίζονταν 50. Σαν γυναικείες φυλακές χρησιμοποιείται κάποια ιδιωτική κατοικία αλλά οι κρατούμενες είναι περίπου 5. Συνοψίζοντας ο Στέφανος Καλλίας τα περί των φυλακών Χαλκίδας κάνει μια συγκλονιστική διαπίστωση: «Η υγειονομική υπηρεσία των φυλακών είναι ελλιπέστατη».

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »