Το αυθεντικό όνομα του υψώματος αυτού το οποίο δεσπόζει ολόκληρης της περιοχής και φυσικά της Χαλκίδας είναι «Φούρκα», ενώ κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Κάνηθος και όπως μαρτυρούν τα μαρμάρινα υπολείμματα αρχαίων οικοδομημάτων καθώς και η ύπαρξη αρχαίων τάφρων, το ύψωμα ήταν κατοικημένο κατά την αρχαιότητα. Όταν όμως κτίστηκε το κάστρο (το οποίο πήρε το όνομα «Καράμπαμπα» επειδή, κατά την παράδοση, εκεί πάνω είχανε θάψει οι Τούρκοι κάποιον επιφανή άνθρωπό τους, που το λέγανε Καράμπαμπας) απαγορεύτηκε η οικοδόμηση οποιουδήποτε κτιρίου στη Φούρκα για να μην παρεμποδίζεται η κατόπτευση του ορίζοντα από το κάστρο. Έτσι μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα το ύψωμα ήτανε ελεύθερο από οικοδομές και μόνο το κάστρο κυριαρχούσε στην κορυφή.

Σχετικά με το κάστρο αυτό υπάρχει διαφωνία ανάμεσα σε περιηγητές και ανάμεσα σε ιστορικούς για το πότε χτίστηκε. Ο Ed. Dodwell γράφει: «Πλησιάσαμε τον Εύριπο μετά από μια εύκολη κάθοδο, κι αριστερά είδαμε ένα λόφο μ' ένα φρούριο και ένα τζαμί στην κορυφή του χτισμένο από τον Μαχμούτ-Πασά, μεγάλο βεζίρη του Μωχάμετ Β΄ και ονομάζεται Κάστρο του Μπαμπά». Ένας άλλος περιηγητής γράφει: «Υπάρχει απέναντι από τη στεριά ένα φρούριο, που καλείται από τους Τούρκους Καραβαβάς, σ' ένα λόγο 130 πόδια ψηλά και επίμηκες. Τα τείχη είναι τόσο χαμηλά που κάποιος δραστήριος άνδρας θα μπορούσε να τα πηδήσει». Παρ' όλα αυτά μια μερίδα μελετητών τοποθετεί τις αρχές του φρουρίου σε χρόνους πριν από την άλωση, αλλά η ασάφεια των σχετικών με την πολιορκία πηγών δεν επιτρέπει μια ξεκαθαρισμένη γνώμη. Το μόνο σίγουρο είναι το όνομα του λόφου (Φούρκα), όνομα ταυτόσημο πιθανόν με το ξενικό Φίγκερ. Η λεπτομερειακή μελέτη του Δον Ζήβα ξεκαθαρίζει: το κτίσμα είναι καθαρά τούρκικο και χρονολογείται στα 1680-1690. Τέλος μια άλλη πλευρά μελετητών θεωρεί επίσης το κάστρο τουρκικό, ότι χτίστηκε από τον Μωάμεθ Β΄ και δεν είχε οχυρωθεί ο λόφος πριν από το 1728.

Από την πλευρά των ιστορικών έχουμε επίσης διάφορες γνώμες. Ο Στράβων γράφει: πως ο «πύργος» (όπως τον αναφέρει) χτίστηκε το 334 π.Χ. Ο Μπακχούζεν με τη σειρά του υποστηρίζει ότι τα τείχη έγιναν από το Μέγα Αλέξανδρο κατά το πέρασμά του από τη Χαλκίδα. Τέλος ο Κονέογλου υποστηρίζει πως χτίστηκε από τους Τούρκους στα 1728. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η τελευταία κατάσταση του Φρουρίου Καράμπαμπα -τα ερείπια που σώζονται στις μέρες μας- είναι έργο της βενετσιάνικης οχυρωματικής τέχνης στα τέλη του 17ου αιώνα σύμφωνα με τους χάρτες «Grimani» (1685-1715) που ανακαλύφθηκαν στη Γεννάδιο βιβλιοθήκη, στα αρχεία Βενετίας. (Οι Βενετσιάνοι δούλευαν τότε για τους Τούρκους κυρίαρχους).

Η σημερινή συνοικία Καράμπαμπα αποτελείται από την περιοχή της Βοιωτικής πλευράς που αρχίζει μετά τη γέφυρα, ανεβαίνει προς το φρούριο και εκτείνεται σ' όλο το ύψωμα του λόφου μέχρι τον παραλιακό δρόμο, με κατεύθυνση προς τον Αγιο Μηνά. Μέχρι τη δεκαετία του '30, ο Καράμπαμπας ήταν μια τελείως έρημη περιοχή. Υπήρχε μόνο ένα μικρό παραθαλάσσιο μονοπάτι κι ένας ακόμα δρόμος διαμέσου του δασυλλίου. Στη σημερινή στροφή της παραλιακής λεωφόρου προς την ιχθυόσκαλα, κοντά στην ξύλινη προβλήτα το μέρος ονομαζόταν Λαζαρέτα, όμως η περιοχή μετά το '40 πήρε το όνομα «στα μπλόκια». Με τη μεσολάβηση του πολέμου οι εργασίες σταμάτησαν και τα μπλόκια παρέμειναν σημειοδοτώντας το χώρο, για περισσότερο από είκοσι χρόνια οπότε και ολοκληρώθηκε το έργο της παραλίας. Τον επόμενο χρόνο, τα κτίρια ήταν έτοιμα και άρχισαν να κατοικούνται. Η συνοικία εκτεινόταν από τη θέση της σημερινής εκκλησίας της Ευαγγελίστριας, που έγινε πολύ αργότερα, μέχρι τον παραλιακό δρόμο, ακριβώς απέναντι από το δασύλλιο.

Το φρούριο που σώζεται σήμερα οικοδομήθηκε από τους Τούρκους το 1864, με σκοπό την προστασία της Χαλκίδας από τους Βενετούς. Σχεδιάστηκε από το Βενετό Gerolimo Galopo και η αρχιτεκτονική του είναι περισσότερο ευρωπαϊκή και λιγότερο τούρκικη. Το φρούριο πολιορκήθηκε ανεπιτυχώς από το Μοροζίνι το 1688, ενώ το 1821 άκαρπες κατέληξαν οι προσπάθειες του Φαβιέρου και του Οδυσσέα Ανδρούτσου να το καταλάβουν. Έτσι οι Τούρκοι κατόρθωσαν να διατηρήσουν την κυριότητά τους έως την απελευθέρωση της Ελλάδας οπότε και το παρέδωσαν στο ελληνικό κράτος.

Η μορφή του κάστρου είναι μάλλον βενετική, με στενόμακρο περίβολο, προσανατολισμένο Α-Δ, με προτείχισμα στη βόρεια πλευρά, τρεις προμαχώνες και ένα μεγάλο πύργο. Το νότιο τμήμα του πύργου διατηρείται σε κακή κατάσταση. Αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη έχουν εντοιχισθεί σε αρκετά σημεία του περιβόλου. Ο πιο σύνθετος, εξαγωνικός προμαχώνας βρίσκεται στην ανατολική πλευρά, προς τη Χαλκίδα. Στις επάλξεις διατηρούνται δύο ρωσικά κανόνια του 19ου αιώνα. Η μοναδική πόλη του φρουρίου βρίσκεται στη ΝΑ πλευρά του τοίχου, ενώ γύρω της έχουν οικοδομηθεί κτίρια στρατιωτικού χαρακτήρα.

Στον ανατολικό τοίχο του περιβόλου, μεταξύ της πύλης και του ανατολικού πύργου βρίσκεται κωδωνοστάσιο, κτισμένο στη θέση όπου βρισκόταν η καμπάνα του συναγερμού του φρουρίου. Το μόνο καλά σωζόμενο κτίσμα μέσα στην περίβολο είναι ναός αφιερωμένος στην προφήτη Ηλία, που χρονολογείται το 1895. Το δυτικό άκρο του τοίχου καταλαμβάνει επτάπλευρος πύργος, η μεγαλοπρεπέστατη αμυντική κατασκευή του φρουρίου. Η είσοδος στον πύργο γίνεται από στενό καμαροσκεπή διάδρομο, που θυμίζει λαβύρινθο.

Η τοιχοποιία του όλου κάστρου είναι επιμελημένη και ισχυρή, αποτελούμενη από λίθους μεταξύ των οποίων σε πολλά σημεία παρεμβάλλονται και οπτόπλινθοι.

Η όλη οργάνωση και εκτέλεση της κατασκευής του σημαντικού αυτού πύργου είναι εξαιρετική και παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον καθ' όσον εθεωρείτο άτρωτο και απόρθητο, επειδή συνέθετε το περίπλοκο και μοναδικό στην Ευρώπη αμυντικό σύστημα της Χαλκίδας, προσαρμοσμένο απόλυτα στις γεωφυσικές ιδιομορφίες της περιοχής, δίνοντας στην πόλη μια ξεχωριστή προσωπικότητα.

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »