Κάστρο Καράμπαμπα
Γεωγραφικές συντεταγμένες: 38°27'54.90"N - 23°35'2.70"E
Βρίσκεται:
• 2 χλμ. δυτικά της Χαλκίδας. - Εκτιμώμενος χρόνος διαδρομής 5 λεπτά.
Περιγραφή:
Το φρούριο που σώζεται στην Κάνηθο οικοδομήθηκε από τους Τούρκους, με σκοπό την προστασία της Χαλκίδας από τους Βενετούς. Σχεδιάστηκε από τον Βενετό Gerolimo Galopo και η αρχιτεκτονική του είναι περισσότερο ευρωπαϊκή και λιγότερο Τουρκική.
Το σχήμα του φρουρίου είναι ακανόνιστο και επίμηκες και καταλαμβάνει την κορυφή του λόφου. Η μεγαλυτερη διάστασή του είναι στη διεύθυνση ανατολικά - δυτικά 240 μέτρα και το μεγαλύτερο πλάτος στη διεύθυνση βόρεια - νότια 54 μέτρα.
Δύο ισχυροί πολυγωνικοί προμαχώνες βρίσκονται στα προς ανατολικά και δυτικά άκρα του φρουρίου, ενώ δύο μικρότεροι σχηματίζονται στα προς βόρεια και νότια τείχη. Ένα χαμηλό ανάχωμα κατά μήκος του βορινού τείχους συμπληρώνει την άμυνα του φρουρίου προς την πλευρά αυτή, που είναι η σχετικά ομαλότερη.
Η είσοδος βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο, που είναι το χαμηλότερο σημείο του φρουρίου. Από εκεί τα τείχη, που το ύψος τους δεν υπερβαίνει τα 6 μέτρα, φθάνουν ως το δυτικό προμαχώνα που βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του λόφου. Στο επάνω τμήμα των τειχών σχηματίζονται οι θυρίδες για τα όπλα. Ένας διάδρομος πίσω τους, κατεστραμμένος, χρησίμευε για την κίνηση των πολεμιστών.
Οι επιφάνειες των τειχών είναι γενικά κατακόρυφες και μόνο οι προμαχώνες παρουσιάζουν κεκλιμένες τις εξωτερικές επιφάνειες. Τα τείχη είναι γενικώς κατασκευασμένα με επιμελημένη τοιχοποιία. Σε πολλές περιπτώσεις παρεμβάλλονται μεταξύ των λίθων και σειρές πλίνθων. Οι προμαχώνες έχουν κατασκευαστεί με λίθους μεγάλου μεγέθους, και φέρουν στο επάνω μέρος κανονιοθυρίδες, και εκτός του δυτικού, στους τρεις υπόλοιπους υπάρχουν και κεκλιμένα επιπεδα που εξυπηρετούν τη μεταφορά των πυροβόλων.
Ο ανατολικός προμαχώνας περιλάμβάνει ένα μόνο υπόγειο επιμήκη θολοσκεπή χώρο, που είναι πιθανό να χρησίμευε σαν αποθήκη. Ο χώρος δεν αερίζεται παρά μόνο από ένα άνοιγμα της εισόδου. Ο υπόλοιπος όγκος του προμαχώνος είναι συμπαγής. Οι άλλοι δυο προμαχώνες, ο βόρειος και ο νότιος είναι επίσης συμπαγείς, και αρκετά μικρότεροι χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Τα νότια τείχη έχουν υποστεί μεγάλες φθορές. Αντίθετα, τα βόρεια σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση με τις επάλξεις τους, ενοποιημένες κι εξοπλισμένες με θυρίδες ελαφρών όπλων.
Τη δυτική άκρη του κάστρου καταλαμβάνει ο επτάπλευρος δυτικός προμαχώνας, ο οποίος αποτελεί και το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο του όλου φρουρίου.
Ο πύργος είναι επτάπλευρος, έχει ύψος λίγο μεγαλύτερο από τα τείχη και τους προμαχώνες του κάστρου και αποτελούσε ένα ισχυρό πυροβολείο εξοπλισμένο με μεγάλα πυροβόλα για να κρατάει μακριά από το φρούριο και κατ' επέκταση από τη Χαλκίδα κάθε απειλή, η οποία θα ερχόταν από τα δυτικά.
Το σχήμα του πύργου είναι παράγωνο και οι πλευρές του άνισες. Οι έξι πλευρές του, οι οποίες έχουν μέτωπο έξω από το κάστρο, είναι εφοδιασμένες η καθεμία με μία τοξωτή θυρίδα πυροβόλου τοποθετημένης πλην εκείνης της νοτιοανατολικής πλευράς, στη μέση του μήκους της κάθε πλευράς.
Στην έβδομη πλευρά υπάρχει το τοξωτό άνοιγμα της πύλης. Η πύλη του πύργου, όπως και εκείνη του κάστρου, έκλεινε κι ασφάλιζε με μία χοντρή ξύλινη πόρτα "σιδεροντυμένη" με ελάσματα από συμπαγές σίδερο, στερεωμένα με τεράστια καρφιά πάνω στη γεροδεμένη ξυλοκατασκευή της.
Στο εσωτερικό του πύργου, ένας θολωτός διάδρομος πλάτους κυμαινόμενου από 2,70 μ. ως 3,20 μ., ακολουθεί περιμετρικά την εξωτερική τοιχοποιία του πύργου. Ο δεύτερος εσωτερικός τοίχος, ο οποίος βαίνει παράλληλα προς την εξωτερική τοιχοποιία, σχηματίζει ένα νέο παράγωνο επτάπλευρο με άνισες πλευρές.
Πίσω απ' αυτόν το δεύτερο τοίχο, σχηματίζεται ένα τρίτο και τελευταίο επτάπλευρο πολύγωνο, το οποίο επίσης ακολουθεί το σχήμα της εξωτερικής τοιχοποιίας του πύργου.
Μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου υπάρχει ένας ακόμη θολωτός διάδρομος πλάτους δύο μέτρων. Το κεντρικό επτάπλευρο, το οποίο αποτελεί και τον πυρήνα του κτιρίου, χρησιμεύει για τη στήριξη της οροφής του πύργου, ενώ στο εσωτερικό του το οποίο δεν είναι συμπαγές, σχηματίζεται μία στέρνα νερού, μάλλον θολοσκεπής, καλά προστατευμένη και ασφαλισμένη από κάθε εχθρική ενέργεια εναντίον της.
Οι δύο πολυγωνικοί διάδρομοι επικοινωνούν μεταξύ τους με μεγάλα τοξωτά ανοίγματα, ένα σε κάθε πλευρά του πολυγωνικού τοίχου, τοποθετημένα πίσω από τον άξονα της κάθε θυρίδας πυροβόλου.
Η λιθοκατασκευή του πύργου είναι εξαιρετικά στερεή και γεροδεμένη. Αποτελείται κυρίως από ακατέργαστους λίθους συνταιριασμένους με προσοχή και συγκολλημένους με κονίαμα, ενώ σε ορισμένα σημεία διακρίνονται και κομμάτια από οπτόπλινθους (τούβλα). Ιδιαίτερα επιμελημένα είναι τα τόξα των αψίδων, των κανονιοθυρίδων και των ανοιγμάτων μεταξύ των δύο διαδρόμων, καθώς και οι ακμές των εξωτερικών επιφανειών των τοίχων, κατασκευασμένες με καλοταγιαρισμένους πορόλιθους.
Μόνο μερικά ανοίγματα περίπου 20x20 εκ. διασπούν τη συμπαγή μάζα της εξωτερικής τοιχοποιίας του πύργου στα ψηλότερα σημεία της. Τα ανοίγματα αυτά χρησίμευαν μάλλον ως φωταγωγοί και εξαεριστήρες του εσωτερικού χώρου του πύργου.
Μια λιθόκτιστη σκάλα κοντά στην πύλη, οδηγεί στο δώμα του πύργου. Ίχνη λιθοδομής στην περίμετρο του κενού του ανοίγματος της σκάλας μαρτυρούν, ότι η έξοδος της στο δώμα ήταν στεγασμένη. Με αυτόν τον τρόπο εμποδίζονταν τα νερά της βροχής να μπουν μέσα στον πύργο από το άνοιγμα αυτό. Εμποδίζονταν όμως και τα βλήματα των όλμων να περάσουν από το άνοιγμα της εξόδου της σκάλας και να εκραγούν μέσα στον πύργο.
Δεκατέσσερις θυρίδες πυροβόλων, δύο σε κάθε πλευρά, μαρτυρούν ότι το δώμα του πύργου ήταν εξοπλισμένο με ισάριθμα πυροβόλα.
Στο κέντρο του δώματος, ένας στρογγυλά λαξευμένος γκρίζος ασβεστόλιθος διαμέτρου 72 εκ. αποτελεί το στόμιο της δεξαμενής. Πέντε αυλάκια σε ακτινωτή διάταξη, με μικρή κλίση προς το κέντρο, συγκέντρωναν τα νερά της βροχής από το δώμα και τα οδηγούσαν στο εσωτερικό της δεξαμενής, η οποία είχε χώρο για να δεχτεί 70 ως 80 κυβικά μέτρα νερού.
Σήμερα, στέκεται όρθια μέσα στην περίμετρο των τειχών του κάστρου, εκκλησία, αφιερωμένη, στον Προφήτη Ηλία. Η εκκλησία, όπως σημειώνεται σε αναμνηστική πλάκα, η οποία εντοιχίστηκε στην εξωτερική πλευρά της κόχης του ιερού της κτίστηκε το 1895 επάνω όμως σε ερείπια παλαιότερου ναού. Η τελετή αγιασμού ανοικοδόμησής της έγινε στις 2 Φεβρουαρίου 1894.
Έχουν γίνει εργασίες ανάπλασης στο κάστρο και ηλεκτροφωτισμός του, με ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Στο χώρο του κάστρου φιλοξενούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Ιστορία - Παράδοση:
Το κάστρο της Κανήθου δεν φαίνεται να υπήρχε πριν την τουρκική κατάκταση της Χαλκίδας. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Τούρκου περιηγητή Εβλιά Τσελεμπή στα "Ευβοϊκά" του, δεν αναφέρεται η ύπαρξη κάστρου. Αρα μέχρι το 1670 περίπου δεν είχε κατασκευαστεί το κάστρο. Σύμφωνα με τον ίδιο, στο λόφο ήταν θαμμένος ο Καρά - Μπαμπά Σουλτάν, πιθανόν να δικαιολογείται έτσι και η ονομασία "Καράμπαμπας", που έχει παραμείνει.
Την ύπαρξη του κάστρου, σημειώνει πρώτος ο Coronelli, σε σχεδιάγραμμα της Χαλκίδας, του 1690 και το αναφέρει ως "Forte Carababa". Αναφορά υπάρχει και από το Μητροπολίτη Μελέτιο στη "Γεωγραφία" του. Συμπερασματικά, η κατασκευή του τοποθετείται ανάμεσα στα έτη 1680-1690, την εποχή που ο βενετσιάνικος στόλος υπό την αρχηγία του Μοροζίνι θριάμβευε καταλαμβάνοντας το ένα μετά το άλλο τα κάστρα της Πελοποννήσου και την ίδια την Αθήνα, βάζοντας ως στόχο στη συνέχεια τη Χαλκίδα. Επομένως, το κάστρο του Καράμπαμπα χτίστηκε από τους Τούρκους για να ενισχύσει την άμυνα της πόλης απέναντι στην αναμενόμενη βενετσιάνικη επίθεση.
Το κάστρο του Καράμπαμπα σχεδίασε ο Βενετός Γερόλυμος Γκαλόπο, ο οποίος εξαιτίας της κακομεταχειρίσεώς του στο βενετικό στρατόπεδο, εγκατέλειψε τη σημαία του Αγίου Μάρκου, κάτω από την οποία είχε πολεμήσει στο Ναύπλιο και πέρασε στις τάξεις των Τούρκων.
Κατά τη διάρκεια των 300 χρόνων της ιστορίας του, το κάστρο του Καράμπαμπα τη σπουδαιότερη πολεμική δραστηριότητα του την ανέπτυξε το καλοκαίρι του 1688, όταν οι Βενετοί και οι σύμμαχοι τους αποφάσισαν να εκπληρώσουν παλιά επιθυμία τους και να κατακτήσουν τη Χαλκίδα, διώχνοντας από εκεί τους Τούρκους.
Σ' εκείνη την πολιορκία, το φρούριο του Καράμπαμπα αποτέλεσε έναν από τους παράγοντες που απέτυχαν οι Βενετοί, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους χιλιάδες χριστιανοί στρατιώτες μεταξύ των οποίων και ο διοικητής του βενετικού στρατού ξηράς Σουηδός κόμης Όθων Γουλιέλμος Καίνιξμαρκ και να ταπεινωθεί ο δραστήριος Βενετός δόγης Φραγκίσκος Μοροζίνι, ο επονομαζόμενος Πελοποννησιακός, εξαιτίας των λαμπρών νικών του κατά των Τούρκων στην Πελοπόννησο.
Εκείνη την εποχή το νεόδμητο κάστρο είχε ισχυρότατο πυροβολικό, πολυάριθμη φρουρά, άφθονα πολεμοφόδια κι επικοινωνούσε με τα φρούρια της Χαλκίδας με δρόμο, ο οποίος κατέβαινε μέχρι τη θάλασσα και ήταν καλά προστατευμένος από τα πυροβόλα του Καράμπαμπα και της Χαλκίδας.
Ο Καίνιξμαρκ αμέσως μετά την άφιξη του στα περίχωρα της Χαλκίδας και αφού προηγούμενα κατόπτευσε τον τόπο, πρότεινε πριν από κάθε πολιορκητική ενέργεια κατά της πόλης να επιχειρηθεί η κατάληψη του Καράμπαμπα λόγω της στρατηγικής αξίας του και για να εμποδιστεί κάθε απόπειρα αποστολής ενισχύσεων στην τούρκικη φρουρά της Χαλκίδας από τη βοιωτική ακτή. Δυστυχώς δεν επικράτησε η ορθή αυτή άποψη του έμπειρου στρατηγού και ο βενετικός στρατός, ενισχυμένος με Δαλματούς, Γερμανούς, Φλωρεντινούς, Έλληνες και ιππότες της Μάλτας άρχισε την πολιορκία της Χαλκίδας την οποία υπεράσπιζαν 6.000 Τούρκοι.
Μετά από 25 μέρες πολιορκίας οι Τούρκοι της Χαλκίδας, παρά τις ισχυρές ενισχύσεις τις οποίες έλαβαν από τον Ισμαήλ Πασά που είχε στρατοπεδεύσει στη Θήβα, αποφάσισαν, εξαιτίας του πυκνού βομβαρδισμού και της ζωηρής πολιορκίας των Βενετών να εγκαταλείψουν την πόλη στις 26 Αυγούστου του 1688. Όταν όμως οι Τούρκοι του Καράμπαμπα είδαν τους συμπατριώτες τους να εγκαταλείπουν τη Χαλκίδα, γεμάτοι αγανάκτηση και μανία κατέβηκαν μέχρι τη θαλάσσια γέφυρα του πορθμού του Ευρίπου κι εκεί άρχισαν να συμπλέκονται άγρια μαζί τους. Αποτέλεσμα αυτής της άγριας εμφύλιας συμπλοκής ήταν να γκρεμιστεί από το βάρος η ξύλινη γέφυρα και να πέσουν στη θάλασσα περισσότεροι από τριάντα Τούρκοι. Οι υπόλοιποι από τους φυγάδες, μπροστά στην αποφασιστικότητα της φρουράς του Καράμπαμπα υποχρεώθηκαν να γυρίσουν στη Χαλκίδα για να την υπερασπιστούν.
Λίγες ημέρες αργότερα ο Φραγκίσκος Μοροζίνι, για να διακόψει την επικοινωνία μεταξύ Χαλκίδας και Καράμπαμπα, διέταξε να τοποθετηθούν στην ακτή τέσσερα μεγάλα πυροβόλα (κολομπρίνες), ώστε να καταστρέψουν το θαλάσσιο πύργο της Χαλκίδας, τη γέφυρα του και να διακόψουν την επικοινωνία των πολιορκημένων με τον έξω κόσμο, διακόπτοντας έτσι τη μετάγγιση ενισχύσεων από τη Βοιωτία μέσω του Καράμπαμπα.
Όμως το σχέδιο του Μοροζίνι απέτυχε και η επικοινωνία Χαλκίδας - Καραμπαμπα δεν διακόπηκε. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο Ισμαήλ πασάς ο οποίος επικεφαλής αξιόλογης δύναμης ήρθε και εγκαταστάθηκε στο κάστρο του Καράμπαμπα, εγκατέστησε έξω από τα τείχη του φρουρίου δύο κανονιοστοιχίες, με τις οποίες μ' επιτυχία στις αρχές Οκτωβρίου βομβάρδισε τους προ της Χαλκίδας στρατοπεδευμένους, καθώς και τα βενετικά πλοία τα οποία είχαν αποκλείσει το στενό του Ευρίπου.
Εγκαταλειμμένος από τους συμμάχους του ο Μοροζίνι, άρρωστος ο ίδιος και χωρίς την πολύτιμη βοήθεια του Καίνιξμαρκ, ο οποίος είχε πεθάνει εν τω μεταξύ, αφήνοντας την τελευταία του πνοή έξω από τα τείχη της Χαλκίδας αναγκάστηκε τελικά, στις 21 Οκτωβρίου του 1688, μετά από τρεις μήνες σκληρής πολιορκίας να εγκαταλείψει την προσπάθεια για την άλωση της Χαλκίδας. Ο βενετικός στρατός, ακολουθούμενος από μερικές χιλιάδες Έλληνες μπήκε στα πλοία του στόλου και απομακρύνθηκε από τα νερά της Χαλκίδας. Πολλοί περισσότεροι Ευβοείς όμως, οι οποίοι είχαν πολεμήσει στο πλευρό των Βενετών και δεν είχαν τη δυνατότητα να φύγουν, έμειναν μόνοι τους έξω από τη Χαλκίδα και αντιμετώπισαν πολεμώντας θαρραλέα την εκδικητική μανία των νικητών, μέχρις ότου ο τούρκικος στρατός αφού τους περιόρισε στην παραλία, τους εξόντωσε.
Από τότε, το κάστρο του Καράμπαμπα δεν είχε καμία σχεδόν πολεμική δραστηριότητα. Με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, οι Τούρκοι προετοίμασαν πολεμικά το κάστρο χωρίς όμως αυτό ν' απειληθεί σοβαρά από τα ελληνικά στρατεύματα. Τέλος, οι Τούρκοι μετά την αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας αναγκάστηκαν να παραδώσουν το κάστρο στην ελληνική κυβέρνηση.
Γενικά
Εύριπος
| Γέφυρα Ευρίπου Γέφυρα Ευρίπου (63) Μεσαιωνικό τείχος Χαλκίδας Μεσαιωνικό τείχος Χαλκίδας (36) Παλιρροϊκό φαινόμενο Ευρίπου | Πορθμός Ευρίπου (33) Πορθμός Ευρίπου Υψηλή γέφυρα (21) Υψηλή γέφυρα |
Ιεροί Ναοί
| Αγία Βαρβάρα (4) Αγία Παρασκευή Αγία Παρασκευή (7) Αγιος Δημήτριος (2) | Αγιος Νικόλαος (3) Αγιος Στέφανος (2) Ιεροί Ναοί Χαλκίδας |
Ιστορία
Ιστορικά κτίρια
Ιστορικοί χώροι
| Ιστορικοί χώροι Χαλκίδας Κακοκεφαλή (5) Μάνικα | Μάνικα (17) Ρωμαϊκό υδραγωγείο (1) |
Κάνηθος
| Κάνηθος Κάνηθος (18) Κάνηθος, Τάφος Σκαρίμπα (2) | Κάστρο Καράμπαμπα (44) Κάστρο Καράμπαμπα |
Μουσεία
| Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας (45) Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας | Λαογραφικό Μουσείο Χαλκίδας (3) Λαογραφικό Μουσείο Χαλκίδας |
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση μέρους ή του συνόλου του περιεχομένου του παρόντος web site
με οποιοδήποτε τρόπο χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.
με οποιοδήποτε τρόπο χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.
Χρήσιμα τηλέφωνα στην κατηγορία
"Δήμος Χαλκιδέων"
"Δήμος Χαλκιδέων"
Αυτοδιοίκηση:
• Δήμος Χαλκιδέων: 22210 22314
• Νομαρχία Ευβοίας: 22213 51400, 22210 36000
Πολιτισμός:
• Αρχαιολογικό μουσείο Χαλκίδας: 22210 25131
• Ιστορικά αρχεία Χαλκίδας: 22210 85295
• Μουσείο φίλων του Σκαρίμπα: 22210 80134
• Εστία της γνώσης (Κόκκινο Σπίτι): 22210 77599, 22210 87860
Μετακινήσεις:
• ΟΣΕ Χαλκίδας: 22210 22386
• ΚΤΕΛ νομού Ευβοίας: Χαλκίδα: 22210 20400, Αθήνα: 210 8317163, Θεσ/νίκη: 2310 595409, Ιωάννινα: 26510 41248
Υπηρεσίες:
• Αστυνομικό τμήμα Χαλκίδας: 22210 83333, 22210 22100, 22210 89500, 22210 76135
• Τμήμα ασφαλείας Χαλκίδας: 22210 24574, 22210 74225, 22210 22384
• Τμήμα τροχαίας Χαλκίδας: 22210 21111, 22210 22513, 22210 27400
• Τμήμα τουριστικής αστυνομίας Χαλκίδας: 22210 77777
• Κεντρικό λιμεναρχείο Χαλκίδας: 22210 28888
• Πυροσβεστική υπηρεσία Χαλκίδας: 22210 80632, 22210 80631
Υγεία:
• Νοσοκομείο Χαλκίδας: 22210 21901-10
Διάφορα:
• Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Χαλκίδας: 22210 25230
• Δήμος Χαλκιδέων: 22210 22314
• Νομαρχία Ευβοίας: 22213 51400, 22210 36000
Πολιτισμός:
• Αρχαιολογικό μουσείο Χαλκίδας: 22210 25131
• Ιστορικά αρχεία Χαλκίδας: 22210 85295
• Μουσείο φίλων του Σκαρίμπα: 22210 80134
• Εστία της γνώσης (Κόκκινο Σπίτι): 22210 77599, 22210 87860
Μετακινήσεις:
• ΟΣΕ Χαλκίδας: 22210 22386
• ΚΤΕΛ νομού Ευβοίας: Χαλκίδα: 22210 20400, Αθήνα: 210 8317163, Θεσ/νίκη: 2310 595409, Ιωάννινα: 26510 41248
Υπηρεσίες:
• Αστυνομικό τμήμα Χαλκίδας: 22210 83333, 22210 22100, 22210 89500, 22210 76135
• Τμήμα ασφαλείας Χαλκίδας: 22210 24574, 22210 74225, 22210 22384
• Τμήμα τροχαίας Χαλκίδας: 22210 21111, 22210 22513, 22210 27400
• Τμήμα τουριστικής αστυνομίας Χαλκίδας: 22210 77777
• Κεντρικό λιμεναρχείο Χαλκίδας: 22210 28888
• Πυροσβεστική υπηρεσία Χαλκίδας: 22210 80632, 22210 80631
Υγεία:
• Νοσοκομείο Χαλκίδας: 22210 21901-10
Διάφορα:
• Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Χαλκίδας: 22210 25230
Τα δημοφιλέστερα άρθρα στην κατηγορία
"Δήμος Χαλκιδέων"
"Δήμος Χαλκιδέων"
1 Πορθμός Ευρίπου Εύριπος
2 Χαλκίδα Γενικά
3 Ιστορικά κτίρια Χαλκίδας Ιστορικά κτίρια
4 Ιστορικοί χώροι Χαλκίδας Ιστορικοί χώροι
5 Παλιρροϊκό φαινόμενο Ευρίπου Εύριπος
6 Κάνηθος Κάνηθος
7 Γέφυρα Ευρίπου Εύριπος
8 Αγία Παρασκευή Ιεροί Ναοί
9 Κάστρο Καράμπαμπα Κάνηθος
10 Μεσαιωνικό τείχος Χαλκίδας Εύριπος
Οι δημοφιλέστερες φωτογραφίες
στην κατηγορία "Δήμος Χαλκιδέων"
στην κατηγορία "Δήμος Χαλκιδέων"