Αγαπητέ Γιώργο Σεφέρη

Αφιέρωμα στον Φίλιπ Σέρραρντ

Ο Φίλιπ Σέρραρντ γνώρισε τον Σεφέρη το 1948. Ποιήματα του Σεφέρη διάβασε πρώτη φορά το 1947, όταν ο Σεφέρης δεν ήταν και τόσο γνωστός. Του έγραψε τότε από την Αγγλία για να ζητήσει την άδεια του να μεταφράσει ποιήματα του στην αγγλική, γιατί-όπως αναφέρει ο Φ.Σ. στο πρώτο του γράμμα προς τον Σεφέρη - πίστευε ότι αυτά τα ποιήματα έχουν οικουμενική αξία. Στη συνέχεια συνδέθηκαν με μακροχρόνια φιλία και είχαν μια αρκετά μεγάλη αλληλογραφία. Η χειρόγραφη επιστολή του Φ.Σ. προς τον Σεφέρη, απόσπασμα της οποίας δημοσιεύουμε, γράφτηκε τους πρώτους μήνες της γνωριμίας τους (Ιαν. 1949) και δείχνει το πρώιμο ενδιαφέρον και την αγάπη του Φ.Σ. για την Ελλάδα, την παράδοση και την ποίηση της, θέματα με τα οποία ασχολήθηκε και σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Η μετάφραση του αποσπάσματος της επιστολής που δημοσιεύουμε έγινε για το περιοδικό μας από τον κ. Ιωσήφ Ροηλίδη.

6 Ιαν. '49
Αγαπητέ Γιώργο Σεφέρη,

Χάρηκα πολύ που έλαβα το γράμμα σας κι έμαθα πως είστε καλύτερα, ενώ συνάμα επιβεβαίωσα μέσα μου, έστω και συνοπτικά, όσα είχα αρχίσει να αντιλαμβάνομαι σχετικά με την παράδοση σας.

Γιατί αυτό είναι κατά κάποιο τρόπο το σημαντικό όσον με αφορά - ίσως τελικά να είναι και σωστό που είναι έτσι. Εννοώ ότι ένας φίλος - κι εδώ συμπεριλαμβάνω κάποιο βιβλίο ή ακόμη και την κατανόηση ενός ποιήματος - που τον συναντάς στη σωστή ώρα σε βοηθά να προχωρήσεις όσο κανείς άλλος, και μάλιστα αυτή η επαφή μπορεί να ωφελεί ολοκληρωτικά εσένα και καθόλου το φίλο.

Αυτό ακριβώς συνέβη με την ποίηση σας - που υπήρξε η αφετηρία - ώστε μαζί και με τις άλλες προσπάθειες μου να προσεγγίσω τον κόσμο σας (εννοώ τον ελληνικό κόσμο, την παράδοση που εσείς «ενσαρκώνετε»), ήσαν και είναι τρόποι, σημεία που η ψυχή μου αναγνωρίζει και που τα χρησιμοποιεί για να οδηγηθεί.

Έτσι χαίρομαι επίσης πολύ να γνωρίζω πως έχετε ίσως και λίγο βοηθήσει με μια επαφή που σκεφτόμουν πως μόνος την εκμεταλλεύομαι.

Απλοποιώ προφανώς υπερβολικά. Ποτέ δεν μπόρεσα για παράδειγμα να δεχθώ, με τον τρόπο που την ερμήνευα, την παραίνεση του Αγ. Ιωάννου να απελευθερωθώ από την αγάπη για τα κτίσματα (εκτός από Αγγλοσάξονας, φυλετικά, είμαι και Ιρλανδός και Προβηγκιανός, γεγονός που μπορεί να παίζει ρόλο σ' αυτό!) κι όταν βρήκα τα ποιήματα σας στην Αθήνα, μεταφρασμένα όχι και τόσο καλά στα Γαλλικά, σκέφτηκα πως βρήκα μια απάντηση στην ανάγκη που ήδη με κατείχε. Έκανα μακρύ δρόμο πριν συνειδητοποιήσω την ανάγκη μου: μετάφρασα πολλά ποιήματα σας, και «ανακάλυψα» τον Ηράκλειτο μ' έναν τρόπο σχεδόν αλλόκοτο, επειδή κανείς δεν με είχε μυήσει. Αυτό που αποκάλεσα ανάγκη, ήταν να συμφιλιώσω την αγάπη για την κτίση, που αποτελούσε ένστικτο της ψυχής μου, με μια πνευματική δίψα που πίστευα τότε πως μπορούσε να κορεσθεί μόνο με μια απάρνηση της δημιουργίας, ήταν μια αντίφαση που την ενίσχυαν ψυχαναλυτές, όπως ο Γιουνκ, που μιλούσε για την αντίθεση εξωστρέφειας και εσωστρέφειας, του μέσα και του έξω. Βλέπω τώρα πως το εσωστρεφές είναι και εξωστρεφές και το αντίθετο, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, και πως ο «δρόμος» μου είναι να μην «δραπετεύω» από τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου, αλλά να τα υπερβαίνω με ένα άπλωμα της συνείδησης, για να μπορέσουν να συμπεριληφθούν στο πνεύμα. Έτσι λοιπόν ο όρος «υπέρβαση», με την έννοια που έχει στον Αγ. Ιωάννη της Αποκαλύψεως, δεν σημαίνει μόνο την υπέρβαση του τυραννικού εγώ, αλλά και την ταυτόχρονη «υπέρβαση» του εξωτερικού κόσμου, επειδή αυτά μου φαίνονται όλο και περισσότερο πως είναι το ίδιο πράγμα. Και όταν γράφετε πως είστε περισσότερο «παγανιστής», σκέφτομαι πως ίσως να σημαίνει αυτό που είχε κατά νου ο Αγγελος Σιλέσιος, όταν έγραφε «χωρίς τον άνθρωπο ο ίδιος ο θεός δεν θα μπορούσε να υπάρξει ούτε μια στιγμή», και πως η αγάπη σας δεν είναι κάτι το αναίμακτο, αλλά μια εξαΰλωση της σωματικής φωτιάς που μεταμορφώνει ολόκληρη την ύπαρξη. [...]