Χαρτί - Ιστορία

Το χαρτί είναι η πρώτη ύλη των σημερινών βιβλίων, των εφημερίδων και γενικά όλων των εντύπων. Ταυτόχρονα όμως είναι ένα είδος χρησιμότατο σε πολυάριθμες ανάγκες του ανθρώπου (περιτύλιξη, μονώσεις κ.λ.π.), πού η κατανάλωση του από τη μία μέρα στην άλλη διαρκώς μεγαλώνει.

Μπορούμε αλάνθαστα να ισχυριστούμε, ότι η σημερινή διάδοση των γραμμάτων είναι δημιούργημα της ανάπτυξης του βιβλίου. Κι αυτή πάλι είναι αποτέλεσμα της ανακάλυψης της τυπογραφίας και της αφθονίας του χαρτιού, μέσω της διαδικασίας της παραγωγής.

Μόλις τριών αιώνων ζωή αριθμεί η βιομηχανία χαρτιού στην Ευρώπη. Ωστόσο είναι βέβαιο, πως το χαρτί ήταν γνωστό στους Κινέζους δύο αιώνες π.Χ. και τους εξυπηρέτησε πολύ την εποχή εκείνη στην πνευματική τους πρόοδο πράγμα που με δυσκολία πραγματοποιούσε ο πάπυρος και η περγαμηνή που χρησιμοποιούσαν οι Αρχαίοι Έλληνες (Μικρή αναφορά για τον Πάπυρο και την Περγαμηνή παραθέτουμε στο τέλος αυτού του κεφαλαίου) . Το χαρτί ήταν καρπός της εφευρετικότητας του Κινέζου Τσάι - Λούν και ήταν κατασκευασμένο από φυτικές ίνες κανναβιού, μουριάς και μπαμπού, που τις συμπίεζε κι έφτιαχνε ένα συμπίλημα. Το πρωτόγονο αυτό χαρτί ήταν χοντρό, αλλά εξυπηρετούσε αρκετά τις ανάγκες των Κινέζων γραμματισμένων.

Ύστερα από μερικούς αιώνες, έμαθαν το μυστικό της κατασκευής του χαρτιού οι Ιάπωνες και, μόνο μετά τον 8ο μ.Χ. αιώνα το μυστικό αυτό βγήκε από τα όρια της Απω Ανατολής. Το μετέδωσαν στους Αραβες οι Κινέζοι και οι Μογγόλοι αιχμάλωτοί τους από την μάχη της Σαμαρκάνδης.

Η Περσία, η Αραβία, η Αίγυπτος ήταν σε λίγα χρόνια τα μεγάλα κέντρα κατασκευής χαρτιού βελτιωμένης ποιότητας. Κατόπιν η Χαρτοποιία πέρασε στη Β. Αφρική και από το Μαρόκο οι Αραβες την έφεραν στην Ισπανία. Κατά τον 12ο αιώνα κατασκευάστηκε στη Βαλένθια το πρώτο εργοστάσιο Χαρτοποιίας της Ευρώπης.

Οι Αραβες, ωστόσο, κρατούσαν στα χέρια τους το εμπόριο χαρτιού για ολη την Μεσόγειο, ενώ παράλληλα, στη Σικελία, Βενετία, Φλωρεντία, Πάδοβα, Πάρμα, ιδρύονταν εργοστάσια κατασκευής χαρτιού (το χαρτί του Φαμπριάνο ως σήμερα θεωρείται από τα καλύτερα). Το 1189 ιδρύθηκε το πρώτο εργοστάσιο Χαρτοποιίας στη Γαλλία. Κι άλλα τέτοια εργοστάσια, που τα ονόμαζαν «χαρτόμυλους» ιδρύθηκαν σε άλλες πόλεις. Μετά από δύο τρείς αιώνες όλες οι μεγάλες χώρες της Ευρώπης (και οι Ε.Π.Α από το 1699) έχουν Χαρτοποιία.

Ως τότε το χαρτί κατασκευαζόταν από ίνες λιναριού, κανναβιού και απο ράκη. Ένας ιερέας από τη Ρατισβόνη της Γερμανίας κατασκεύασε για πρώτη φορά χαρτί από ίνες ξύλου και ο Γερμανός Βέλτερ (το 1847) ανακάλυψε την μέθοδο κατασκεύης χαρτιού, με ξυλόμαζα, που εφαρμόζεται ως και σήμερα.

Βάση της σημερινής Χαρτοβιομηχανίας είναι το ξύλο από έλατα και λεύκες και διάφορα βιομηχανικά φυτά, όπως το μπαμπάκι, λινάρι, το καννάβι, το άχυρο του σιταριού και του ριζιού, όπως επίσης και το φυτό Αλφα, που περιέχουν κυταρίνη.

ΠΑΠΥΡΟΣ
Υδροχαρές φυτό που ευδοκιμεί σε εδάφη με μεγάλη υγρασία. Στους αρχαίους χρόνους ο πάπυρος χρησιμοποιήθηκε ως γραφική ύλη, κυρίως από τους Αιγύπτιους. Πάπυροι καλλιεργούνται στο δέλτα και στις όχθες του Νείλου. Για την κατασκευή του υλικού γραφής, έκοβαν τους βλαστούς των φυτών κατά μήκος, σε λεπτές λωρίδες. Στη συνέχεια τις άπλωναν πάνω σε σανίδες, τη μία δίπλα στην άλλη, βάζοντας μία σειρά κάθετα και μία οριζόντια. Έπειτα τις έβρεχαν με νερό, για να διαλυθεί η κολλώδες ουσία του φυτού και να συγκολληθούν μεταξύ τους. Τέλος, τις πίεζαν για να βγεί το νερό τις άφηναν στον ήλιο να ξεραθούν και τέλος λείαιναν την επιφανειά τους. Οι γραφείς έγραφαν στον πάπυρο με μελάνι και καλάμι. Πολλά τεμάχια παπύρου αποτελούσαν τους κυλίνδρους, οι οποίοι αποθηκεύονταν σε θήκες. Οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες χρησιμοποίησαν τον πάπυρο που αργότερα αντικαταστάθηκε από την Περγαμηνή.

ΠΕΡΓΑΜΗΝΗ
Ύλη γραφής από κατεργασμένα δέρματα νεογένητων ζώων (αρνί, κατσίκι). Η χρήση της περγαμηνής, σύμφωνα με πληροφορίες Ρωμαίων συγγραφέων, ξεκίνησε στα χρόνια της βασιλείας του Ευμένη Β' (197-158), στη Μικρασιατική πόλη Πέργαμο. Τότε οι Αιγύπτιοι είχαν απαγορεύσει την εξαγωγή παπύρου γιατί φοβήθηκαν πως η βιβλιοθήκη της Περγάμου θα επισκίαζε την Αλεξανδρινή. Έτσι οι Περγαμηνοί τεχνίτες επινόησαν την επεξεργασία δερμάτων, τα οποία στη συνέχεια έκοβαν σε τετράγωνα φύλλα. Η περγαμηνή διαδόθηκε ευρύτατα στον Μεσογειακό χώρο και σε πολλές περιπτώσεις αντικατέστησε τον πάπυρο, γιατι τα φύλλα της διπλώνονταν εύκολα και οι γραφείς μπορούσαν να χρησιμοποιούν και τις δύο πλευρές της.