Στύρα

Ιστορία - Περιγραφή της περιοχής
Στο βιβλίο, που έχει εκδώσει ο Δήμος Στυρέων με κείμενα Αλέξανδρου Καλέμη και με τίτλο «Ελλάδα - Εύβοια - Δήμος Στυρέων. Η ομορφιά των αιώνων» γράφονται τα εξής για την ιστορία των Στύρων.

Ο Δήμος Στυρέων, στην έκτασή του περιλαμβάνει το στενότερο κομμάτι του νησιού της Εύβοιας. Τα Στύρα, που είναι έδρα του Δήμου Βρίσκονται 89 χιλιόμετρα νοτιανατολικά της Χαλκίδας. Το όρος Κλιόσι (υψ. 685 μ.) με τα χαμηλότερα παρακλάδια του δημιουργούν ένα ειδυλλιακό τοπίο στην περιοχή, που έρχονται να συμπληρώσουν τα δαντελένια αγρογιάλια του Ευβοϊκού, με τους όρμους του Αλμυροπόταμου και των Νέων Στύρων. Τα μικρά νησάκια Στουρονήσια μοιάζουν να προφυλάσσουν τον όρμο των Στύρων από δυτικά. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι το νησί Στύρα (η αρχαία Αιγείλια) ενώ μικρότερες σε όγκο είναι οι νησίδες, Βερδούνι, Αγιος Ανδρέας και Φωνιά ή Φουνιάς.

Η πρώτη γραπτή αναφορά σχετικά με τα Στύρα γίνεται από τον Όμηρο, στην Ιλιάδα, στον νηών κατάλογο, όπου καταγράφεται η συμμετοχή της πόλης, μαζί με τις άλλες ευβοϊκές, στην εκστρατεία κατά της Τροίας, υπό τις διαταγές του Ελαφήνορα. Η αρχαία ελληνική ιστοριογραφία, ειδικότερα ο Ηρόδοτος, κατατάσσει τους κατοίκους των Στύρων στο προελληνικό ινδοευρωπαϊκό φύλο των Δρυόπων.

Η συγκριτιστική γλωσσολογία στα τέλη του 19ου αιώνα θέλησε να ταυτίσει ετυμολογικά την προέλευση του τοπωνυμίου Στύρα με τη θεά των Φοινίκων Αστάρτη (Αστυρα) και την εγκατάσταση στην περιοχή εμπορικού σταθμού από τη Φοινίκη, γεγονός που σήμερα έχει απορριφθεί. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι η ονομασία «Στύρα» προέρχεται από τη σανσκριτική λέξη «Στούρα», που φανερώνει ταύρο, βόδι και η οποία επεκράτησε γύρω στον 9ο π.Χ. αιώνα.

Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας των Περσών κατά της Ελλάδας το 490 π.Χ., τα Στύρα κατακτήθηκαν από τα στρατεύματα του Πέρση στρατηγού Δάτη. Στο σημερινό νησάκι Στύρα, την αρχαία Αιγίλεια, οι Πέρσες, πριν από τη μάχη του Μαραθώνα, μετέφεραν τους αιχμαλώτους Ερετριείς. Κατά τη δεύτερη περσική εκστρατεία κατά των Ελλήνων οι Στυριείς συμμετέχουν ενεργά στον αγώνα κατά των στρατευμάτων του Ξέρξη με δυο τριήρεις και πεζοπόρο τμήμα που μετείχε στη μάχη των Πλαταιών το 479 π.Χ.

Η πόλη συμμετέχει μαζί με τις υπόλοιπες ευβοϊκές στην Αθηναϊκή Συμμαχία από το 477 π.Χ. Κατά τη διάρκεια της Σικελικής εκστρατείας το 415 π.Χ. στα πλαίσια της δεύτερης φάσης του Πελοποννησιακού πολέμου οι Στυριείς λαμβάνουν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις στο πλευρό των Αθηναίων. Φαίνεται ότι στις αρχές του 4ου π.Χ. αιώνα τα Στύρα τίθενται υπό την κυριαρχία της Ερέτριας, αφού οι επιγραφικές μαρτυρίες της εποχής τα αναφέρουν σαν ερετριακό χώρο. Στη διάρκεια του Λαμιακού πολέμου, το 322 π.Χ., ανάμεσα στους Μακεδόνες του Αντίπατρου και τους Αθηναίους τα Στύρα συμμάχησαν με τους πρώτους και για το λόγο αυτό καταστράφηκαν από τα στρατεύματα του Αθηναίου στρατηγού Λεωσθένη.

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Εύβοια ο οικισμός των Στύρων βρίσκεται στη σημερινή του θέση, στη σκιά του κάστρου των Αρμένων ή Λαρμένων, που τα ερείπιά του σώζονται στην κορυφή του Αγίου Νικολάου ή Διακόφτι (υψ. 450 μ.), πάνω στο Κλιόσι. Το κάστρο χτίστηκε πάνω στο τείχος της αρχαίας Ακρόπολης των Στύρων. Στις αρχές του 1300 καταλαμβάνεται από τους Καταλανούς, οι οποίοι το 1373 πωλούν το οχυρό στους Ενετούς. Η χρήση του συνεχίζεται και μετά την κατάληψη της Εύβοιας το 1470 από τους Οθωμανούς.

Την περίοδο της Φραγκοκρατίας γίνεται και η πρώτη εγκατάσταση αλβανόφωνων πληθυσμών στην Εύβοια ύστερα από απόφαση της Βενετικής Γερουσίας (20 Απριλίου 1402) με σκοπό να χρησιμοποιηθούν στην άμυνα του νησιού. Ένα δεύτερο μεταναστευτικό κύμα αλβανόφωνων φτάνει στην Εύβοια γύρω στο 1425. Οι αλβανόφωνοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, που εκτείνεται από τη βόρεια πλευρά της Όχης έως το Αυλωνάρι και το Αλιβέρι. Αυτοί οι πληθυσμοί συγχωνεύτηκαν και αφομοιώθηκαν από τους προϋπάρχοντες ελληνικούς. Η μνήμη αυτού του γεγονότος μένει σήμερα σαν γλωσσικό ιδίωμα της περιοχής των Στύρων, που έχει σαν βάση τα αρβανίτικα, καθώς και στα τοπωνύμια της περιοχής.

Οι Στουραϊτες συμμετέχουν ενεργά στον απελευθερωτικό αγώνα κατά των Οθωμανών. Στις 12 Ιανουαρίου του 1822 στο λόφο του Κοκκινόμυλου, βορειοδυτικά των Στύρων, γράφτηκε μία από τις δραματικότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ο Ηλίας Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ταμπουρώθηκε μέσα σε έναν ανεμόμυλο, που τα χαλάσματά του υπάρχουν ακόμη στην περιοχή, με λιγοστά παλικάρια πολιορκήθηκαν από τις ορδές των Οθωμανών του Ομέρ Μπέη της Καρύστου και εκεί βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. Ένα μνημείο ανεγέρθηκε για να θυμίζει τον τόπο της θυσίας του Μανιάτη οπλαρχηγού και των συναγωνιστών του μέσα στο οποίο βρίσκονται τα οστά του Μαυρομιχάλη.

Λίγους μήνες μετά από τη μάχη στον Κοκκινόμυλο τον Ιούνιο του 1822, ο Νικόλαος Κριεζώτης διορίζεται πεντακοσίαρχος των ελληνικών επαναστατικών δυνάμεων στην Εύβοια. Στις 20 Μαρτίου του 1823 οχυρώνει την πλαγιά στο Διακόφτι, κάτω από το κάστρο των Αρμένων με σκοπό να χρησιμοποιήσει το χώρο σαν βάση των πολεμικών επιχειρήσεων για την πολιορκία της Καρύστου.

Στις 23 Μαρτίου του 1823 οι οθωμανικές δυνάμεις προσπάθησαν να καταλάβουν το χώρο και να διαλύσουν τους επαναστάτες. Μετά από εξάωρη μάχη οι δυνάμεις του Ομέρ Μπέη της Καρύστου απωθήθηκαν από τους Έλληνες αγωνιστές. Η μάχη στο Διακόφτι επηρέασε σημαντικά την πορεία της επανάστασης στην Εύβοια, τονώνοντας το ηθικό των αγωνιστών, γιατί ήταν η πρώτη φορά που ο τρομερός Μπέης της Καρύστου ηττήθηκε σε μάχη από τα επαναστατικά στρατεύματα.

3/θ Δημοτικό Σχολείο Στύρων
Το 1835 το πρώτο υποτυπώδες Δημοτικό στεγάζεται σε αίθουσα του τότε Δημαρχείου, που πριν ήταν τούρκικος οντάς, και ήταν σχολείο αρρένων. Αγνωστος είναι ο αριθμός των μαθητών του καθώς και τα ονόματα των δασκάλων.

Υπάρχουν πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες γύρω στα 1850 το διοικητικό συμβούλιο της Φιλεκπαιδευτικής εταιρίας, ως αναγνώριση της προσφοράς των Στυρέων στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, υιοθέτησε το σχολείο Θηλέων. Αργότερα, επειδή ο αριθμός των μαθητών ήταν αρκετά μεγάλος, νοικιάστηκαν κάποια γειτονικά μαγαζιά.

Μετά το 1910 σ' αυτές τις αίθουσες λειτουργεί σχολαρχείο μονοθέσιο στη θέση του δημοτικού. Το 1925-1950 το δημοτικό αυτό χωρίζεται και γίνεται διθέσιο, ενώ παραμένει αρρένων. Φωτεινές μορφές οι δάσκαλοι που δίδαξαν τότε ο Ιωάννης Καλανταρίδης και η Φωτεινή Τσαλαπάτη.

Αργότερα λειτούργησε και Σχολείο Θηλέων. Δε γνωρίζουμε πότε συμπτύχθηκαν τα δυο σχολεία, θα πρέπει όμως να φοιτούσαν αρκετοί μαθητές, γι' αυτό λειτούργησε σαν τριθέσιο. Αυτό το παλιό κτίριο ανακαινίσθηκε το 1972, όμως τότε λειτούργησε σαν διθέσιο.

Το σημερινό δημοτικό βρίσκεται σε χώρο που παραχώρησε η κοινότητα των Στύρων. Το καινούριο αυτό δημοτικό περιλαμβάνει 3 αίθουσες διδασκαλίας (εκτός του Νηπιαγωγείου), αφοδευτήρια και μια μεγάλη αυλή.

Αυτή τη στιγμή φοιτούν 47 παιδιά και ο αριθμός των κατ' έτος εγγραφών κυμαίνεται από 8-10.

Δάσκαλοι που δίδαξαν, εκτός απ' αυτούς που αναφέρθηκαν ήταν οι εξής: Μπούσουλας Αλέξανδρος, Τριανταφύλλου Κων/νος, Αϊδίνης Θωμάς, Μάστορη Παναγιώτα, Χροναίου Ελένη, Σακελλαρίου Μαρία, Σιοκρέλη Γεωργία, Λάγιος Δημήτριος, Καλαϊτζίδου Αννα-Μαρία, Μέκρας Γεώργιος, Βάιου Ελένη.

Σήμερα υπηρετούν οι συνάδελφοι: Μαυροδής Βασίλειος, Πεχλιβάνης Φώτης, Βαραλή Δέσποινα.

Το Νηπιαγωγείο Στύρων
Το σημερινό Νηπιαγωγείο είναι ένα αρκετά μικρό κτίσμα που μαζί με το wc και μια μικρή αυλή με κάγκελα αποτελούν συνέχεια του Δημοτικού (επικοινωνούν με πόρτα).

Η λειτουργία του ξεκίνησε το 1971 με 15 μαθητές και πρώτη Νηπιαγωγό - διευθύντρια (είναι μονοθέσιο) την Θ. Χρυσανθακοπούλου. Είχε τότε παραχωρηθεί για την στοιχειώδη λειτουργία του μια αίθουσα από το Ειρηνοδικείό (αφού πρώτα ο χώρος διαμορφώθηκε ανάλογα). Τα υλικά ήταν ελάχιστα και οι συνθήκες άσχημες.

Μετά από 4-5 χρόνια, δίδεται στο Νηπιαγωγείο με πρωτοβουλία ανθρώπων του Δήμου - μια αίθουσα από το σημερινό Δημαρχείο (εκεί που σήμερα βρίσκεται το γραφείο του Δημάρχου) και εκεί όμως ήταν εξίσου δύσκολες και άσχημες για τα μικρά παιδιά.

Πριν 4 περίπου χρόνια με εντολή και χρήματα της Νομαρχίας Ευβοίας χτίζεται το οίκημα που στεγάζει το σημερινό Νηπιαγωγείο (επίσης μονοθέσιο) που έως σήμερα παραμένει ακριβώς το ίδιο (εκτός από ένα ημιτελές υπόστεγο που φέτος ξεκίνησε).

Οι αυξομειώσεις του αριθμού των μαθητών είναι αξιοσημείωτες. Το 1971 ήταν 15 μαθητές, το 1972 ήταν 20, το 1973 15. Μέχρι το 1977 είχε ικανοποιητικό αριθμό νηπίων (πάνω από 10) ο οποίος όμως έπεσε δραματικά τα επόμενα χρόνια και έφτασε 5 (1978:5 νήπια, 1979: 9 νήπια, 81: 5 νήπια). Από το 1988 ο αριθμός πάλι αυξήθηκε και έφτασε 13 νήπια (το 1990: 14 νήπια, 1991: 13, 1992: 20) εκτός από το 1999 (9 νήπια) και φέτος (8 νήπια).

Νηπιαγωγοί - διευθυντές που δίδαξαν ήταν: Παναγιώτου Ελπίδα, Κυριάζου Μαρία, Γανωτή Μαρία, Παναούση Δέσποινα, Μέγα, Μπάλλα Ιωάννα, Σπέντζα, Χρυσανθακοπούλου, Λιάπη ενώ τώρα υπηρετεί η Τερζή-Χαλδαίου Ειρήνη.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι αυτό το Νηπιαγωγείο καλύπτει τις εκπαιδευτικές ανάγκες των νηπίων και από άλλες περιοχές (π.χ. Κάψαλα, Ρεούζι, Πολυπόταμο, κ.τ.λ.) όπου δεν υπάρχει Νηπιαγωγείο.

Όσον αφορά τις προοπτικές περαιτέρω προσθηκών και βελτιώσεων έχουν γίνει κάποιες μελέτες και έχουν εγκριθεί κάποια κονδύλια.