Δημήτρης Ρικάκης: Ζούμε τα συμπτώματα ενός γενετικού λάθους

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΙΚΑΚΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ» (Μάης 1995)
Στη συνέντευξη συμμετείχαν οι μαθητές Θανάσης Παπαθεοδώρου, Βαγγέλης Αλεξίου, Αναστασία Γεροντάκη και ο συντονιστής καθηγητής Δημήτρης Μπαρσάκης.

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΕΝΑ ΛΑΘΟΣ
- Ποια είναι η γενική σας εκτίμηση, κ. Ρικάκη, όσον αφορά στη σημερινή κατάσταση φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος;
- Πρώτα θα σταματήσουμε τους πληθυντικούς, αν θέλουμε να μιλήσουμε. Λοιπόν, ο καθένας βλέπει ότι δεν πάμε καλά. Ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει αρμονική σχέση ανάμεσα στην κοινωνία και τη φύση. Αυτά τα δύο πάνε αντίθετα και συγκρούονται, για τον απλό λόγο ότι η κοινωνία μας προσπαθεί να προσαρμόσει τη φύση στα δικά της δεδομένα. Υπάρχει μια γενική παρακμή. Υπάρχει ένα σύστημα, που είναι υπεύθυνο για τη σημερινή κατάσταση. Κι αυτό το σύστημα στηρίζεται σε ένα λάθος! Εμείς ζούμε τα συμπτώματα αυτού του λάθους.

- Ποιο είναι αυτό το λάθος;
- Πιστεύω πως κάπου έχει γίνει ένα λάθος γενετικό στο είδος μας.

- Κάποια μετάλλαξη εννοείς;
- Όχι μετάλλαξη. Μεταλλάξεις συμβαίνουν πάντα. Φυσιολογικά. Εδώ πρόκειται για λάθος στο γενετικό κώδικα. Πολύ παλιά, πίσω. Μιλάμε για την εποχή που περάσαμε από τον Αυστραλοπίθηκο στον Homo Sapiens. Μέχρι τότε ο Αυστραλοπίθηκος δεν είχε εμφανίσει συμπτώματα παρακμής.

- Πώς το εξηγείς αυτό το λάθος;
- Απλώς, συνέβη. Γιατί είναι και θέμα τύχης. Τα αμινοξέα, για παράδειγμα, καταλαμβάνουν ορισμένες θέσεις, υποδοχές. Μπορεί όμως να βρεθούν και σε λάθος θέση.

- Το πρόβλημα αφορά μόνο το δικό μας είδος;
- Όχι μόνο. Υπάρχει ένα είδος αρουραίων που αλληλοσκοτώνονται. Υπάρχει και κάποιο ψάρι που σκοτώνει το ίδιο του το είδος. Η φύση όμως προσπαθεί πάντα να αυτοδιορθώνεται.

- Υπάρχει ελπίδα λοιπόν!
- Υπάρχει ελπίδα για κάποιον που δεν ξεπερνάει τα μέτρα. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε το «μηδέν άγαν». Να ξέρεις για ποιο πράγματα είσαι ικανός και για ποιο δεν είσαι. Δυστυχώς όμως, σήμερα υπάρχει «Ύβρις» με ύψιλον κεφαλαίο.

- Συμμετέχουν όλοι σ' αυτήν την Ύβρη;
- Όχι, μα η παροιμία «κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά» είναι σωστή. Πάντα υπάρχουν και αθώα θύματα, που την πληρώνουν. Σημασία πάντως έχει να αντιστεκόμαστε. Μόνο με τη σωστή αντίσταση μπορούμε να πετύχουμε κάτι καλό.

ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΛΕΜΕ «ΟΧΙ»
- Πώς μπορεί να αντισταθεί κάποιος;
- Όταν λέω αντίσταση, δεν εννοώ βία. Πρέπει με άλλο τρόπο να αντιστεκόμαστε σε όλες αυτές τις απειλές. Πρέπει να γίνεις αντίσωμα μέσα στην κοινωνία, όπως έχει και ο οργανισμός αντισώματα, για να αντιμετωπίζει ό,τι τον απειλεί. Και δεν είσαι μόνος. Είναι κι άλλοι που τα λένε σαν κι εμάς, κάπου, κάποιοι, την ίδια στιγμή. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν αλλοτριώνονται εύκολα. Υπάρχουν άνθρωποι που το έχουν ανάγκη, ανάγκη εσωτερική να πούνε «όχι». Αυτό λέω κι εγώ. Να μάθουμε να λέμε «όχι» ρε παιδιά! Πρέπει ο κόσμος να μάθει να λέει το «όχι». Όλοι λένε «ναι». Γιατί, ξέρεις σου κάνουν κάποια μεγάλη «προσφορά»! Προσφορά; Ε, όχι! Ευχαριστώ πολύ, αλλά «όχι»! Δε γίνεται αντίσταση με άλλο τρόπο. Γιατί τα κλειδιά το κατεστημένο τα έχει όλα. Μόνο η εσωτερική αντίσταση μας μένει. Το θέμα όμως είναι αν θα προλάβουμε. Να προλάβει η αντίσταση μας την τεχνολογία, γιατί περί αυτής πρόκειται, η οποία εξυπηρετεί το κέρδος.

- Και ποια μορφή έχει η απειλή;
- Σήμερα η κύρια μορφή της είναι ο αμερικάνικος τρόπος ζωής και η αμερικάνικη νοοτροπία γενικά. Πίσω απ' αυτά βρίσκονται οικονομικά συμφέροντα. Προσπαθούν να μας πλασάρουν την αμερικάνικη ψευτοκουλτούρα. Και με αυτόν τον τρόπο θέλουν να καταλάβουν τον κόσμο. Μας τα παρουσιάζουν μάλιστα έτσι τα πράγματα, ώστε να φαίνονται πάρα πολύ φυσικά. Θεωρούμε έτσι σαν κάτι φυσικό την απανθρωπιά και τους αλληλοσκοτωμούς. Πρόκειται περί διαστροφής!

- Σε τι άλλο θα έπρεπε να αντισταθούμε;
- Ένας μεγάλος κίνδυνος είναι σήμερα η τηλεόραση. Αλλά πώς να αντισταθούν τα παιδιά στην τηλεόραση; Είναι απροστάτευτα απέναντι στην παντοδύναμη προπαγάνδα. Δεν πάει άλλο! Έχω αφηνιάσει με το θέμα της τηλεόρασης. Για το απαράδεκτο αυτό φαινόμενο γράφω αυτόν τον καιρό ένα εκτενές άρθρο. Κίνδυνος είναι και τα κάθε είδους πρότυπα που υποβάλλονται. Δημιουργούν την εικόνα του ήρωα, που είναι απόλυτα καταστροφική. Είναι ακόμα και η εκπαίδευση, που προσπαθούν πάντα να την έχουν στην υπηρεσία της εξουσίας. Είναι πολλά!

- Μπορούμε να περιμένουμε κάτι ουσιαστικό από την εσωτερική αντίσταση που ανέφερες;
- Οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν πολλά, όταν επικοινωνούν ψυχικά. Δημιουργείται ανάμεσά τους ένα ψυχοπνευματικό δίκτυο. Είναι αυτό που είπε ο Ιησούς στους Μαθητές του τη Πεντηκοστή, «ομοθυμαδόν»! Όλοι μαζί, με μια ψυχή. Τότε υπάρχει μεγάλη ενέργεια, μια δύναμη μεγάλη, που δεν την υποψιαζόμαστε.

- Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης σε όλα αυτά;
- Η τέχνη είναι λύτρωση, είναι εσωτερική ανάγκη και ελευθερία. Δεν επιτρέπεται όμως να εξυπηρετεί διαφόρους άλλους σκοπούς, δεν επιτρέπεται η οποιαδήποτε στράτευση της τέχνης. Γιατί το μήνυμα της τέχνης πρέπει να βγαίνει από το πλατύτερο ανθρώπινο και όχι από το εξειδικευμένο ανθρώπινο και το επιμέρους. Για παράδειγμα, μια προπαγανδιστική ρατσιστική αφίσα δεν μπορεί να έχει σχέση με την τέχνη. Γενικά η στρατευμένη τέχνη είναι θηλιά!

- Τι προσφέρει η τέχνη στην κοινωνία;
- Η τέχνη είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο και έτσι πρέπει να τη βλέπουμε. Η μεγάλη της αξία βρίσκεται στο ότι διεγείρει στον άνθρωπο τα αισθητικά στοιχεία, τα οποία έχει μέσα του, αλλά δεν τους έχει δοθεί η ευκαιρία να βγουν. Κι ενώ προσπαθούν να μας «τυφλώνουν», η τέχνη αποτελεί κι αυτή μια μορφή εσωτερικής αντίστασης.

ΜΙΑ ΚΟΥΝΗΜΕΝΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
- Ποια είναι η άποψή σου για τη ζωή και τον κόσμο; Μπορούμε να συλλάβουμε την ουσία τους;
- Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι τα πράγματα δεν είναι άσπρο-μαύρο. Τα πράγματα τα αντιλαμβανόμαστε θολά. Η καθαρή εικόνα του κόσμου δεν υπάρχει. Είναι θολωμένη η εικόνα του κόσμου. Θα σας διηγηθώ κάτι για ένα σπουδαίο άνθρωπο, το φίλο μου το Γιώργο το Μακρή, ένα βαθυστόχαστο άνθρωπο.

- Έγραφε ο Μακρής;
- Όχι, αυτός μόνος μιλούσε. Τότε συχνάζαμε και συζητούσαμε στο «Βυζάντιο» εκείνης της εποχής. Συναντιόμασταν πολλοί εκεί, ο Τσαρούχης, ο Μάνος ο Κατράκης, ο Ελύτης ερχόταν ένα φεγγάρι, κι άλλοι γνωστοί.

Ο Γιώργος ο Μακρής ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα, ήταν πραγματικά φιλόσοφος, αλλά και άνθρωπος, σε όλους αγαπητός. Είχε μια σωστή μέθοδο, δεν έλεγε ποτέ τσιτάτα «αυτό είναι». Ενεργοποιούσε τους άλλους να βρουν.

Με το φιλόσοφο τον Κώστα Αλεξό, ο Μακρής, ήταν πολύ φίλοι και όταν ο Αξελός πήγε στη Γαλλία, πήγε ο Μακρής να τον επισκεφθεί.

Σε μια σοφίτα έμενε ο Αξελός και έγραφε τον «Ηράκλειτο» τότε. Δεν είχαν πολλά λόγια, τυπικότητες και κοινοτυπίες. Ένα νεύμα ή μια χειρονομία αρκούσε για να πουν «τι κάνεις;», «καλά, τι γίνεσαι εσύ;» και όχι περισσότερα. Και του λέει ο Αξελός: Βρε συ Γιώργο, η ανθρώπινη πασιέντσα δε βγαίνει. Ή δεν τη βάζουμε σωστά ή κάποιο χαρτί λείπει. Αλλά δε λείπει χαρτί. Το σύστημα λειτουργεί κανονικά. Και γυρίζει ο Μακρής και του λέει: Ακουσε Κώστα, ο κόσμος είναι σα μια φωτογραφία κουνημένη, θολωμένη. Αλλά το θέμα είναι ποιος κουνήθηκε. Το αντικείμενο κουνήθηκε ή η μηχανή; Αυτό δε θα το μάθουμε ποτέ!

Έτσι λοιπόν είπε ο Μακρής κι η άποψή του αυτή είναι ήδη πλατιά γνωστή. Κρίμα, ο Γιώργος αυτοκτόνησε το '65, ίσως δίκαια γι' αυτόν, μα άδικα για μας. Ήταν τρομακτική απώλεια για όσους τον ξέραμε και ιδιαίτερα για μένα, που ήμασταν πολύ δεμένοι.

Τον θυμάμαι πάντα με εκείνο το χαρακτηριστικό σχήμα του κύκλου, που έκανε με τα δάχτυλα κι ήταν κάτι σαν χαιρετισμός. Σχημάτιζε έναν κύκλο, τον ουροβόρο όφι, σύμβολο της τελειότητας κι αυτού που δεν μπορεί να γίνει. Ήταν ένας συμβολισμός της θεότητας.

- Έτσι προσδιορίζεις κι εσύ τη θεότητα;
- Εγώ λέω κάτι άλλο. Λέω ότι η θεότητα είναι ένα ισόπλευρο τρίγωνο, του οποίου η μία πλευρά είναι λίγο μεγαλύτερη από τις άλλες!

- Μπορεί να υπάρξει ένα τέτοιο τρίγωνο;
- Δεν ξέρω.

- Τι σε έκανε να το δεις έτσι;
- Το απίθανο του πράγματος.

- Συνεπώς απορρίπτεις την ύπαρξη του Θεού;
- Δεν απορρίπτω τίποτε. Αλλά και ούτε μπορώ να δώσω κάποια άλλη απάντηση. Η φιλοσοφία δεν θέτει πια αυτό το ερώτημα. Μάλιστα κάποιοι τώρα μιλούν και για το τέλος της φιλοσοφίας.

- Για το τέλος του κόσμου, που κάποιοι το προβλέπουν πολύ σύντομα, έχεις κάτι να πεις;
- Ποιο τέλος; Υπάρχουν πράγματα ασύλληπτα. Σύμφωνα με τη θεωρία του Big Bang, όλα δημιουργήθηκαν από μια μεγάλη έκρηξη και από τότε το σύμπαν εκτείνεται στο άπειρο.

Ο Αϊνστάιν, που δέχεται αυτή την αρχική έκρηξη, υποστηρίζει ότι το σύμπαν, καθώς διαστέλλεται, ψύχεται. Έτσι αρχίζει να συρρικνούται και όλα πάλι στο τέλος συμπίπτουν και φτου και από την αρχή.

Ο Χόυλ, ένας διάσημος αστρονόμος που εκτιμώ πάρα πολύ, λέει όμως πως δεν είναι σωστά πράγματα αυτά. Αυτά είναι μικροεπεισόδια. Όλοι, λέει, θέλουν να βλέπουν μια αρχή.

Δεν μπορούν να δεχθούν ότι το σύμπαν υπήρχε ανέκαθεν. Η μεγάλη έκρηξη δεν ήταν παρά ένα επεισόδιο. Τι ψάχνουμε να βρούμε; Πριν δεν υπήρχε τίποτα; Το τίποτα δεν νοείται, δεν υπάρχει. Και λέμε μπούρδες. Σιγά την άμαξα! Η δημιουργία δεν κινδυνεύει.

- Κινδυνεύει όμως ο πλανήτης μας. Τι λες γι' αυτό;
- Τι να πω γι' αυτό; Όλοι το βλέπουν το πρόβλημα. Είναι γνωστά πράγματα, κι όμως φερόμαστε παράλογα. Υπάρχει μια τάση αυτοκαταστροφής, σύμπτωμα παρακμής. Κι όπως είπα και πριν, το μόνο που μένει είναι η εσωτερική αντίσταση!