Αφιέρωμα στην όμορφη Αμφιθέα του Δήμου Διρφύων

Πυργόπουλο ή Πυργόπουλος
Ενετικό, μοναδικό ίσως κτίσμα, όχι μόνο στην περιοχή αλλά σε όλα τα Ενετικά φρούρια (δεν υπάρχει βιβλιογραφία που να αναφέρει την ύπαρξη Πυργόπουλου κοντά σε άλλους Πύργους ή φρούρια, εγώ δεν το έμαθα από τη μελέτη που κάνει ο κ. Αντωνίου).

Βρίσκεται μέσα στο χωριό σε υψόμετρο 165 μέτρων, κοντά στην Κοίμηση της Θεοτόκου και αριστερά από τον Αγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, είναι πέτρινος καμαροσκέπαστος και ερειπωμένος. Το μέγεθός του είναι 5.90χ5,10 μέτρα και ύψος 6 μέτρα, το δε πάχος του πέτρινου τοίχου δεν ξεπερνά τα 0,70 εκατοστά. Το Πυργόπουλο είναι μοναδικό μνημείο εξαιρετικής αρχαιολογικής αξίας και πρέπει να ήταν το σημείο συγκέντρωσης και αποθήκευσης των τροφίμων και πολεμοφοδίων.

Σύμφωνα με τον κ. Αντωνίου ήταν ακέραιο μέχρι και μετά το β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και χρησίμευε σαν κατοικία ανθρώπων. Κατά τη δεκαετία του 1050 και έπειτα εγκαταλείφθηκε από την οικογένεια που έμενε μέσα και χρησιμοποιήθηκε σαν στάνη για τα ζώα. Εδώ θα πρέπει να σημειώσω ότι το Πυργόπουλο δε φέρνει ίχνη ασβεστώματος.

Επισκέφθηκα το Πυργόπουλο για πρώτη φορά στις 20 Φεβρουαρίου του 1997. Το ύψος του δεν ήταν πια 6 μέτρα γιατί μέρος από το κτιστό καμαρωτό πέτρινο δάπεδο του πρώτου ορόφου είχε καταστραφεί ενώ έλειπαν και πέτρες από το αριστερό τοίχο του.

Η δεύτερη επίσκεψή μου ήταν το πρωί στις 29 Μαΐου 2001. Πήγαμε μαζί με τον αρχαιολόγο Σκούρα Θεόδωρο, τον Παλαιολόγο Κώστα και δύο φωτογράφους το Μιχάλη και Βασίλη Καλαλούγκα που ήταν μαζί με τον αρχαιολόγο. Παρόλο που ήξερα που ήταν, σταματήσαμε στο κέντρο του χωριού και ρωτήσαμε. Ήρθε πρόθυμα μαζί μας ο Κος Βοριάς.

Ενετικός πύργος
Βρίσκεται δεξιά από το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων από το χωριό σε υψόμετρο 180 μέτρων. Οι σημερινές διαστάσεις του είναι 5,80Χ4,95 μ. και έχει ύψος γύρω στα 6,50 μέτρα.

Η απόσταση ανάμεσα Πύργου και Πυργόπουλου είναι αρκετά μεγάλη. Η παράδοση παραδίδει ότι τα δύο αυτά κτίσματα επικοινωνούσαν μεταξύ τους με υπόγεια στοά, η οποία δεν έχει βρεθεί ακόμα.

Η ίδια πηγή μας παραδίδει ότι ο Πύργος επίσης είχε κρυφή επικοινωνία με το Ναό του Αγίου Ιωάννη, μέσω υπόγειας στοάς η οποία και αυτή δε έχει βρεθεί από κάποιο γεωργικό μηχάνημα αφού η περιοχή δεν παρουσιάζει ίσως κάποιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον στους μελετητές. Ένας από τους σκοπούς του Πύργου ήταν και η διαφύλαξη του Υδραγωγείου που ύδρευε τη Χαλκίδα.

Η κατάσταση του μοναδικού αυτού Πυργόπουλου όπως και του περιγραφόμενου Πύργου κάθε μέρα επιδεινώνεται χωρίς κανένας να ενδιαφέρεται για την τύχη του. Κάποτε όμως οι κάτοικοι θα πρέπει να καταλάβουν την ιστορική σημασία του χωριού τους με τα δύο πέτρινα οχυρά. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν όλοι οι τοπικοί σύλλογοι και τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Διρφύων. Δεν είναι τυχαίο που όλα τα χωριά του Δήμου Διρφύων έχουν τουλάχιστον από δύο πύργους. Ο τόπος μας είναι ιστορικός και θα πρέπει σαν τέτοιο να τον δούμε. Εμείς θα πρέπει να πιέσουμε να μελετηθούν και να αξιοποιηθούν τα μνημεία μας. Όλοι διαμαρτύρονται ότι φεύγει η νεολαία, γιατί δεν έχει δουλειά. Αν σε όλα τα χωριά αξιοποιηθούν τα ιστορικά αυτά μνημεία, τότε οι κοντινές αποστάσεις (από Αθήνα αλλά και των χωριών μεταξύ τους) βοηθούν στην ανάπτυξη του Μνημειακού - Θρησκευτικού τουρισμού που θα φέρει δουλειά σε όλα τα χωριά.

Υδραγωγείο
Από την περιοχή του χωριού περνούσε το μεγάλο Υδραγωγείο, που το νερό που ύδρευε την πόλη της Χαλκίδας. Το νερό που κατέβαινε από τη Δίρφη, περισυλλέγετο στα Καμπιά και στη Στενή και από εκεί μέσω Υδραγωγείου περνούσε από τις Γίδες και έφθανε στη Χαλκίδα.

Θέση Κεραμίδι
Σε κτήμα του κ. Γρηγορίου Μπασούκου έχει αποκαλυφθεί αγωγός και δεξαμενή από πορσελάνη. Ο αγωγός αυτός περνούσε από τη θέση Καμινάκια, έφθανε στο Δοκό και κατάληγε στη Χαλκίδα, όπου σώζονται σε άριστη κατάσταση οι μέχρι σήμερα λεγόμενες Καμάρες.

Θεωρείται ότι το μεγάλο αυτό υδραγωγείο ήταν έργο του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Ανδριανού ο οποίος έφτιαξε το Υδραγωγείο Κορίνθου και Αθηνών. Το υδραγωγείο Δίρφυς, Στενή, Καμπιά, Γίδες, Δοκό, Χαλκίδα, πρέπει να ήταν φυσικής ροής και είναι σίγουρα ένα καλό θέμα προς μελέτη.

Όστρακα
Στην περιοχή του χωριού έχουν βρεθεί όστρακα που ανήκουν στους Πρωτοελλαδικούς χρόνους και από το είδος τους φαίνεται ότι στην περιοχή υπήρξε πλούσιος οικισμός των χρόνων αυτών.

Βασιλιάς Λήλας
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κατά την αρχαιότητα στην Αμφιθέα πρώην Γίδες βασίλευε ο βασιλιάς Λήλας, ο οποίος πέθανε και ενταφιάστηκε στην περιοχή.
(Απόσπασμα από το βιβλίο της Ελένης Κυριακάκη)