Παιδεία: Κοινωνικό αγαθό ή εμπόρευμα;

Καζάνι που βράζει η Ανώτατη Εκπαίδευση, αλλά οι κυβερνητικές «μεταρρυθμίσεις» προχωρούν. Αλλη μια λέξη που στις μέρες μας έχασε τη σημασία της, γιατί όλο και για περισσότερους «μεταρρύθμιση» σημαίνει αλλαγή προς το χειρότερο, δυσκολότερο, πιο συντηρητικό, πιο σκοταδιστικό.

Αλλαγές τέτοιου είδους δεν γίνονται μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, από σοσιαλιστικές και νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, αφού έτσι αποφάσισαν οι «ειδικοί» στη Λισσαβόνα και την Μπολόνια.

Ως προς τι όμως αυτές οι μεταρρυθμίσεις και προς όφελος τίνος; Γιατί πρέπει -λένε- η ευρωπαϊκή οικονομία να ανταγωνιστεί την αμερικάνικη. Αρα προς όφελος της οικονομίας, των επιχειρήσεων δηλαδή. Γι' αυτό το κεφάλαιο, πατώντας πόδι σ' όλους τους τομείς, (μη εξαιρουμένου κι εκείνου της υγείας), έφτασε και στο χώρο της παιδείας. Όχι ότι παλιότερα υπήρχαν οι κατά κόρον δυνατότητες πρόσβασης στην εκπαιδευτική γνώση (αφού η μεταπολεμική ανάπτυξη της οικονομίας χρειαζόταν σπουδασμένους εργάτες).

Σήμερα αντί να διευρύνουμε και να χρησιμοποιήσουμε την υπάρχουσα γνώση προς όφελος της κοινωνίας, τη συρρικνώνουμε και την κάνουμε προνόμιο των λίγων Από τη μια, αντιμετωπίζοντάς την ως εμπορεύσιμο υλικό, την παραχωρούμε στους ιδιώτες, αφ' ετέρου, επειδή κάθε τι καλό στοιχίζει, την υποβαθμίζουμε.

Έτσι λοιπόν αλωνίζουν οι επιχειρήσεις στην Ανώτατη Εκπ/ση και καρπώνόνται, ως σπόνσορες, τα αποτελέσματα των πανεπιστημιακών ερευνών προς αύξηση των κερδών τους. (Δεν ίδρωσε το αυτί κανενός όταν οι φοιτητές του Μετσοβείου απείχαν από τα μαθήματά τους ενώ όταν σταμάτησαν τις εργαστηριακές έρευνες ταράχτηκαν κάποιοι).

Η συγκεκριμένη πολιτική, εκτός από τα ΑΕΙ, προωθείται κι στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπ/ση με τις ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα), με την ανάθεση συγγραφής των σχολικών βιβλίων σε μεγαλοεκδοτικούς οίκους (π.χ. Μεταίχμιο), όπως επίσης και την ανάθεση παραγωγής εκπαιδευτικού υλικού - π.χ. CD, DVD - στο ίδρυμα Λαμπράκη, Νιάρχου κ.λ.π. Ακόμα προωθείται με την άνθηση της παραπαιδείας, με την καθιέρωση της «ευέλικτης» για τα δημοτικά και της «ελεύθερης ζώνης» για τα γυμνάσια, με τα σχέδια για «αποκέντρωση» της εκπαίδευσης κ.λ.π.

Ακολουθώντας τα αγγλοσαξωνικά πρότυπα οι ιδιώτες γίνονται χορηγοί σε εκπαιδευτικά προγράμματα με σκοπό την αλλοίωση και διαφοροποίηση και σε βάρος του όποιου ενιαίου χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Ήδη ένα μέρος της γενικής παιδείας σταδιακά αντικαθίσταται από σεμιναριακού τύπου προγράμματα, όπως αγωγή υγείας, περιβαλλοντική αγωγή, οδική κυκλοφοριακή αγωγή, επιχειρηματικότητα, εθελοντισμός κ.ά.

Ακολούθως η εμπορευματοποίηση της γνώσης και η υπαγωγή της στην κοινωνία της αγοράς αποτελεί βασική προϋπόθεση για την προετοιμασία ανθρώπων δέσμιων της «δια βίου κατάρτισης» και της περιπλάνησής τους στην απόγνωση, στην αμάθεια, στην ανεργία και σε ό,τι αυτή συνεπάγεται. Η ίδια η πραγματικότητα κραυγάζει ότι οι εκπ/κές πολιτικές έχουν στόχο οι μαθητές μας να αποκτήσουν, αντί για γενική μόρφωση, «δεξιότητες». Η δομή και η φιλοσοφία των αναλυτικών προγραμμάτων δεν επιτρέπουν στους μαθητές να σχηματίσουν ολοκληρωμένες αντιλήψεις για τις νομοτελειακές σχέσεις της φύσης και της κοινωνίας. Ειδικά τα νέα βιβλία (την έκδοση των οποίων ετοίμασε η προ του 2004 ηγεσία του Υπ. Παιδείας και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου) με την αποσπασματικότητα, την αντιεπιστημονικότητα, τη μεροληψία και μονομέρεια, στοχεύουν στη διαμόρφωση μιας ευάλωτης προσωπικότητας, αποθεώνοντας εξάλλου τις «ατομικές στρατηγικές προσέγγισης της σχολικής γνώσης» λες και οι μικροί μαθητές έχουν τέτοιου είδους δυνατότητες.

Συχνά ακούμε ότι η αξία και το κύρος των πτυχίων έχουν σχέση με την αγορά εργασίας. Στη μονοπωλιακή αγορά εργασίας αρκούν λίγοι επιστήμονες που μπορεί να προκύψουν από τα διεθνούς φήμης πανεπιστήμια. Για το μεγάλο εργατικό δυναμικό αρκούν οι «δεξιότητες» και «ευκινησίες» για τις οποίες δεν χρειάζονται 5-6/χρονες σπουδές^ φτάνουν 2-3/χρονες. Μειώνεται βέβαια έτσι το κόστος σπουδών για το κράτος αλλά παράλληλα μειώνεται και η αξία του πτυχίου.

Πώς θα γίνει όμως αυτό σήμερα που η πανεπιστημιακή μόρφωση θεωρείται κοινωνική μόρφωση και από τα κατώτερα οικονομικά στρώματα; Απλούστατα κλείνοντας τη στρόφιγγα εισόδου στα ΑΕΙ από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης αποκλείοντας με χίλιους μύριους τρόπους τους οικονομικά αδύνατους μαθητές.

Οι αναδιαρθρώσεις αυτές στη χώρα μας προωθούνται από το 1997 (νόμοι 2525/97 και 2640/98) και έχουν χρονικό ορίζοντα το 2010. Η αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος απλά επιταχύνει όλες αυτές τις μεταρρυθμίσεις - απορρυθμίσεις στο χώρο της Εκπ/σης. Αρα ο αγώνας για την ανατροπή όλων αυτών των μέτρων έρχεται από πολύ μακριά και πάει πολύ μακριά. Είναι αγώνας για δωρεάν δημόσια εκπ/ση για όλους, για πτυχία με αντίκρισμα στην αγορά εργασίας. Είναι αγώνας για μια καλύτερη και πιο δίκαιη κοινωνία με μόρφωση και δουλειά για όλους. Δεν είναι επομένως μόνο αγώνας φοιτητικός αλλά αγώνας παλλαϊκός.

Ελένη Λάμπρου
Φιλόλογος