Ανοίγεις το ραδιόφωνο ή την TV ν' ακούσεις ένα τραγουδάκι να ξεκουραστείς και πρέπει να ψάχνεις με τις ώρες για να βρεις κάτι που ν' «ακούγεται». Όλοι οι σταθμοί ολημερίς με τα «σκυλάδικα». Αυτό το πολιτισμικό προϊόν, που απειλεί να καταβροχθίσει το σύνολο της εγχώριας μουσικής παραγωγής, δεν μπορούμε με ακρίβειες να το προσδιορίσουμε, αλλά θα σταθούμε στις πιο ακραίες περιπτώσεις.

Χρησιμοποιώντας τον όρο «σκυλάδικο» εννοούμε το λαϊκίστικο εκείνο τραγούδι, που χρησιμοποιεί τα όργανα και τους ρυθμούς της παραδοσιακής μας μουσικής και αυτοπαρουσιάζεται ως «ερωτικό». Μπορεί δε να είναι χαρωπό ή λυπητερό. Όμως:

Όταν είναι χαρούμενο εκφράζει μόνο είτε τη σεξουαλική έξαψη - που μοιάζει σαν εκτόνωση σεξουαλικής πείνας - «καψούρα» στη γλώσσα των σκυλάδων, (π.χ. σεισμός είναι η αγάπη / σεισμός, τρέμει το κρεβάτι / σεισμός, όλη η γη κουνιέται/ τώρα ποιος κρατιέται - Κοντολάζος) είτε κάποια χαρά αναίτια και χωρίς ποιότητα (π.χ. Δυο καρδιές μες στο καμπριολέ/μέσα στο καμπριολέ/πάμε για κάνα καφέ/Βασιλείου). Στο πρώτο η έμφαση δίνεται στη σεξουαλική ακράτεια και στο δεύτερο στον τύπο του αυτοκινήτου. Μ' άλλα λόγια δηλ. δεν εκφράζει τίποτε από τη δημιουργική ανάταση, την ευτυχία του έρωτα, τη χαρά, την αισιοδοξία, το φως του.

Όταν το «σκυλάδικο» εκφράζει λύπη τα πράγματα είναι χειρότερα. Γιατί στην πραγματική ζωή, η ερωτική λύπη μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια ιδιαίτερη σοφία από την ένταση και την αμεσότητα της εμπειρίας. Σ' αυτό το τραγούδι όμως με τους σπαραξικάρδιους στίχους και τους προσποιητούς λιγμούς τα πράγματα παίρνουν τη μορφή του «άστην να λέει» (Καράς) ή του «Φταίει ο έρωτας» (Δημητρίου). Γενικά ο ερωτικός πόνος προκύπτει από τις παράλληλες σχέσεις, από την ανεξέλεγκτη «καψούρα» ή από χωρισμούς που δεν αφήνουν περιθώρια για κανένα συμπέρασμα. Αν όμως αφαιρέσουμε το ποιοτικό πλούτισμα της ατομικής συνείδησης και τη σοφία που γεννιέται από την ερωτική αποτυχία, τότε τι μένει από τον έρωτα; Μόνο η γλυκανάλατη χαρά ή οι αρρωστημένες καταστάσεις του είδους: «Μου θυμίζεις τη μάνα μου/γι' αυτό σε αγαπάω» (Κυριαζής).

Στο χαρούμενο «σκυλάδικο» χρησιμοποιούνται οι πιο τετριμμένοι μουσικοί δρόμοι του λαϊκού τραγουδιού ή του τσιφτετελιού χωρίς πρωτοτυπίες και αναζητήσεις. Παραλλάσσονται ώστε να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο ρυθμό και να γίνει το άκουσμα πιο εύκολο. Έτσι γεννιούνται τα «ντισκολαϊκά» και «ντισκοτσιφτετέλια» που μοιάζουν τα μεν με εμβατήρια («επιμένω» Κυριαζής) τα δε με σκέτο χοροπηδητό («είμαι στα χάι μου», Αντύπας).

Όταν πρόκειται για λυπημένο τραγούδι η έμφαση στο ρυθμό απαλείφεται. Μένουν μόνο τα προσποιητά αναφιλητά, το κλαψούρισμα στο ρυθμό απαλείφεται. Μένον μόνο τα προσποιητά αναφιλητά, το κλαψούρισμα που κάνει τη φωνή πνιγμένη και στριγκλή, το σύρσιμο της φωνής που υποδεικνύει αμυδρά πως ο τραγουδιστής βρίσκεται δήθεν σε κατάσταση μέθης, οι δακρύβρεχτοι διάλογοι κι ένα σωρό θεατρινίστικα, που μπορεί να επινοήσει ο ανθρώπινος νους.

Το «σκυλάδικο» λοιπόν δεν οφείλει την επιτυχία στην ποιότητά του. Αλλά σε δυο βασικές συνταγές που τηρούνται με «θρησκευτική» ευλάβεια:

1. Σε κάποια εντυπωσιακή λέξη (γκαμπριολέ, χάι, τηλεπάθεια, κ.λ.π.) ή σε κάποιο εντυπωσιακά ανόητο ή χυδαίο στίχο (π.χ. κάνω έρωτα μαζί σου με τηλεπάθεια, Πανταζής). Σκοπός να αιχμαλωτιστεί η προσοχή του ακροατή έστω και δια του χλευασμού. Και

2. Στην επανάληψη αυτού του ανόητου στοιχείου μέχρι εξάντλησης (18-40 φορές στη διάρκεια ενός τρίλεπτου τραγουδιού).

Έτσι, αν ακολουθούνται αυτές οι οδηγίες, το τραγούδι αυτό έχει εξασφαλισμένη επιτυχία, οπότε κάποιοι σταθμοί αναλαμβάνουν να το μεταδίδουν 20 φορές την ημέρα. Κατά συνέπεια αν το ακούσει κανείς 10 φορές σε τρεις μέρες, τότε έχει ακούσει το «σλόγκαν» του πάνω από 200 φορές. Το μήνυμα εντυπώνεται ακούσια σε βαθμό εθισμού σαν διαφημιστικό σποτ, με θύμα τον ακροατή, ο οποίος καταλήγει να αφομοιώνει τα «ηθικά διδάγματα» και να αποκτά συγκεκριμένες αντιλήψεις για τον έρωτα, την τέχνη, την κοινωνική επιτυχία κ.λ.π. Παράλληλα υιοθετεί και τις ανάλογες συμπεριφορές: Μοιάζει με σύγχρονο αρχοντοχωριάτη, ντύνεται και διασκεδάζει επιδεικτικά, κυνηγάει επιπόλαιες ερωτικές σχέσεις («καμάκι»), δείχνει αυτοϊκανοποίηση και θέλει να μοιάζει νεόπλουτος. Θεωρεί ανδρισμό και επιτυχία το να σχολιάζεται επειδή πίνει πολύ ή ξοδεύει πολλά. Η γλώσσα του φτωχή και πλήρης ιδιωμάτων και μάγκικων εκφράσεων. Και προσφέρει με πάσα σοβαρότητα και με βαρύ και συλλογισμένο ύφος τα αποφθέγματα, τα αποκυήματα μιας ανόητης σοφίας, του τύπου «όλες οι γυναίκες είναι ίδιες», «η νύχτα είναι σχολείο» κ.ά.

Αυτό λοιπόν το λεγόμενο «σκυλάδικο» τραγούδι, που διαμέσου των ΜΜΕ αποκτά εξαιρετική δύναμη, είναι σε θέση - σε συνάρτηση με άλλες αιτίες, που γεννιούνται σε συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες - να διαμορφώνει τον τύπο του «σκυλά» με τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, να περιορίζει το ποιοτικό λαϊκό τραγούδι και να βαθαίνει την πολιτιστική υποβάθμιση. Το Υπουργείο Πολιτισμού κι άλλοι φορείς αν δεν μπορούν να εμποδίσουν την κυκλοφορία αυτών των προϊόντων, μπορούν όμως να στηρίξουν, να ενισχύσουν και να προωθήσουν το ποιοτικό ταξίδι^ δόξα τω Θεώ, σαν λαός είμαστε πλούσιοι στον τομέα αυτό.

Ελένη Λάμπρου

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »