Η Εγκατάσταση των Στενιωτών

Γύρω στα 1790 όπως αναφέρει η παράδοση, οι κάτοικοι της περιοχής Σκουντέρι, όπως είναι σήμερα γνωστή, αποφάσισαν να μετακινηθούν 7-8 χιλιόμετρα πιο βόρεια στη σημερινή θέση του χωριού.

Οι λόγοι όπως μας πληροφορεί και πάλι η παράδοση ήταν δύο. Μια λοιμώδης ασθένεια, άγνωστο σε εμάς πόσο μεγάλη ήταν και τι απώλειες προκάλεσε.

Υποθέτουμε, ότι για να μετοικίσουν, τα πράγματα θα ήταν πολύ σοβαρά και η αντίληψη ότι το δάσος «φιλτράρει» όλα τα μικρόβια και όλες τις ασθένειες, συνέτεινε στην μεταφορά του πληθυσμού.

Δεύτερος λόγος ήταν οι πιέσεις των Τούρκων.

Κοντά στο λόφο που βρίσκεται ο Πύργος είναι γνωστοί τρεις οικισμοί. Το Παλιοχώρι, ο Αγιος Δημήτριος και ο Αγιος Νικόλαος.

Ο Τούρκος Αγάς, έμενε στον Πύργο, στην κορυφή του λόφου. Δεύτερος πύργος που είχε καταγραφεί στην περιοχή, ήταν στη θέση Λωτός. Στη θέση Λωτός, είναι πολύ πιθανό να υπήρχε ο νερόμυλος του χωριού.

Το Παλιοχώρι βρισκόταν δυτικά του Πύργου. Στη θέση αυτή βρίσκεται σήμερα το εκκλησάκι του «Αγιαννάκη» που είχε την χαρακτηριστική αρχιτεκτονική των εξωκλησιών της Τουρκοκρατίας, δηλαδή παραλληλόγραμμο, μικρό και με το δάπεδο μισό μέτρο κάτω από την εξωτερική επιφάνεια του εδάφους και με χαμηλή πόρτα., για να μην μπαίνουν μέσα οι Τούρκοι με τα άλογα και να βεβηλώνουν το χώρο, όπως το συνήθιζαν.

Δυστυχώς, αυτό το εκκλησάκι γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε με σύγχρονα δομικά υλικά, στερώντας μας ένα δείγμα, του τρόπου εκπλήρωσης των θρησκευτικών καθηκόντων των προγόνων μας.

Στο εκκλησάκι αυτό δίπλα, οι Τούρκοι είχαν κόψει τα αυτιά, του μετέπειτα πιο σκληρού πολέμιου των Τούρκων, του θρυλικού Καπετάνιου. Δεν έχει διασωθεί το μικρό όνομα του Καπετάνιο, παρά μόνο ότι καταγόταν από τους «Καλαματαίους».

Το Παλιοχώρι υδρευόταν με κιούγκια από το ξεροπήγαδο το οποίο διασώζεται και σήμερα δίπλα στον Πύργο.

ΒΑ από το Παλιοχώρι διασώζεται σήμερα ο Ναός του Αγίου Νικολάου. Στο διήγημα του 1880 «Μαρούσα η Στρωπονιάτισσα» αναφέρεται σαν οικισμός επί Τουρκοκρατίας.

Ανατολικά του Αγίου Νικολάου και δίπλα στο ναό, υπάρχει λιθοσωρός, ο οποίος ήταν ο ναός του Αγίου Γεωργίου.

ΝΑ από το Παλιοχώρι διασώζεται ανακαινισμένος ναός του Αγίου Δημητρίου, που σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε κι εκεί οικισμός.

Η περιοχή «Σκουντέρι» παλαιότερα ήταν γεμάτη με ερείπια μεμονωμένων οικιών αλλά και μικρών οικισμών.

Υπολείμματα από κεραμίδια υπάρχουν σ' όλη την περιοχή, ενδεικτικό και το τοπωνύμιο «κιραμδαριό» (Κεραμιδαριό).

Στη μέση της απόστασης του χωριού και του Σκουντέρι, υπάρχει η περιοχή «Παλιάλωνα» που πιθανόν ήταν τα αλώνια του Παλιοχωριού.

Οι οικογένειες-τα σόγια.
Τα Σκουντεριώτικα σόγια της Στενής ξεχωρίζουν πολύ εύκολα γιατί απλά έχουν ξεσυγγενέψει. Τα νέα σόγια, αυτά που ήρθαν μετά την απελευθέρωση, παραμένουν ακόμα κατά το πλείστον συγγενείς.

Οι Ντουρμαίοι, οι Πισιναραίοι, οι Μακρήδες, οι Ντουμάνηδες, οι Γιαλοί, οι Μπεληγιανναίοι, οι Κυραναίοι, οι Γιαννουκαίοι, οι Καμαριωταίοι κ.α. έχουν ξεσυγγενέψει από πολύ παλιά. Κάποια από τα πρώτα επίθετα έχουν εξαφανιστεί τελείως από τη Στενή, είτε γιατί έφυγαν είτε γιατί δεν άφησαν απογόνους είτε γιατί δεν έκαναν αγόρια για να κρατηθεί το όνομα.. Κάποιοι άλλοι απλώς άλλαξαν επίθετο.

Ασφαλέστερος τρόπος για να βρούμε ποια σόγια ήταν εδώ πριν την απελευθέρωση ήταν τα καλύβια τους.

Στο Χρονικό της Στενής, αναφέρονται αναλυτικά.

Στο Σταυροδήμα των Μπενίση, Καρκαλά, Λέκκα, Πανώργια, Ντούρμα, Θεοδωράκη και Ανδρίτσα.

Στου Ρόγκη το ρέμα των Ρόγκη, Κοντού, Σαλιάρη, Μάκρη, και Κορώνη.

Στου Καϊρη των Γιαννούκου, Παπαγεωργίου, Θωμά, Λέων, Παλαιολόγου, Χουλιάρα, Μπαρμπούρη, Γερακίνη και Βλαχέων.

Καρά Λάκα των Σιμιτζή, Κουτσούκου, Ρούσσου, Ντουμάνη, Κούκη, και Δημάκη.

Γκούστρα Καλύβι. Των Γκούστρα και Μυλωνά.

Στη Σιπιστήρα των Σουκαρδά, Γιαμά και Γεωργούτσου.

Στο Συκάμινο των Μπεληγιάννη, Σουλτάνη, Μαντά, Παπαιωάννου, Κοντούλη και Μέργου.

Στο Λυκόρεμα των Καμαριώτη, Βαρτζή, Καλαμαρά και Καράγκου.

Δροσιάς Πηγάδι των Κυράνα, Σπυριδάκη και Γαλάνη.

Στο Γλα των Πισινάρα, Γιαλού και Τζίνη.

Οι πρώτες γειτονιές.
Όταν ανέβηκαν στη Στενή από το Σκουντέρι, οι πρώτες γειτονιές που δημιουργήθηκαν ήταν στον Κούκο και στο Μεσοχώρι.

Στο Μεσοχώρι εγκαταστάθηκαν οι Μπεληγιανναίοι και δίπλα λίγο πιο πάνω ο Χουλιάρας. Στον Κούκο εγκαταστάθηκαν οι Γιαλοί, οι Γιαννουκαίοι, οι Ντουρμαίοι, ο Καλαμαράς και ο Πανώργιας.. Δίπλα στο ποτάμι ήταν οι Μακρήδες και λίγο πιο ψηλά δίπλα στον δρόμο, οι Καμαριωταίοι, οι Πισιναραίοι, οι Ντουμαναίοι κ.α.

Δίπλα στην εκκλησία ήταν οι Λέων, στην πλατεία οι Γκουστραίοι και οι Τζίνηδες κ.λ.π.

Ο κεντρικός δρόμος που διέσχιζε το χωριό ξεκίναγε από τη βρυσίτσα και ανέβαινε στον Κούκο, γιατί από κει περνούσαν οι διερχόμενοι Στροπωνιάτες και Μετοχιάτες οι οποίοι συνέχιζαν το μονοπάτι για να φτάσουν στα χωριά τους, προερχόμενοι από Χαλκίδα και αντίστροφα.

Από την απελευθέρωση και μετά, αρκετοί, ειδικά από τα μέρη που κατείχαν οι Τούρκοι ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στη Στενή.

Οι οικογένειες Γάτου, Μαστρογιάννη, Βασιλείου, Ζέρβα, Σπύρου, Αγγελή, Τζώλη, Κατσαρή, Βούλγαρη, Σίδερη, Γκούστη, Χαλκιά, Καρλατήρα. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν τεχνίτες.

Ο Τζώλης από τα Γιάννενα ράφτης, οι Χαλκιάδες και οι Μαστρογιανναίοι, επιδέξιοι Ηπειρώτες χτίστες, ο Κατσαρής σιδεράς, κάποιοι άλλοι τσαρουχοποιοί, χρυσικοί (κουγιουμτζήδες).

Όλοι αυτοί έδωσαν με τις γνώσεις και με την τέχνη τους νέα δυναμική ώθηση στην οικονομία της Στενής.

Οι Ηπειρώτες χτίστες ήταν οι καλύτεροι δουλευτές της πέτρας και με την εγκατάστασή τους κτίζουν κάποια σπίτια αληθινά έργα τέχνης.

Τελευταίοι και ως το 1940 ήρθαν πολλοί ειδικά από τα γύρω χωριά, με γάμους είτε γιατί εύρισκαν δουλειά.

Οι οικογένειες των Κρητικού, Τσότσου, Τσουτσαίου, Μεταξά, Μάντζαρη, Κοντάκη, Κατσανά, Τσίμπου, Χάλιου, Τσιριμώκου, Μπαϊμπάκη, Θάνου, Καβαθά, Εμμανουήλ, Κούρνη, Μπασινά, Ζώη, Γιαπλέ, Μπέκου, Κύριλλου, Πήλικα, Παπαθεοδώρου, Ντεγιάννη, Πνευματικού, Νάτσου, Γιοβάνη, Θέμελη, Τσακούμη, Καρλέτσου, Κουτσαύτη, Μαλλιαρή, Καρλατήρα, Καμπούρη, Καραγιάννη, Αγα, Λουκά, Στεφανή, Χονδρού, Παπαλάμπρου(Ντόβρου), Κουρμπέτη, Λουπάκη, Κάτρη, Κιρκιλή, Φραγκάκη, Θεοδώρου, Γαλάνη, Γραμματικόγιαννη, Σκούρα, Καραντάκη, Μπολιέρου κ.α.

Γ.Μ.