Αγία Κυριακή (Η σπηλιά και το ιστορικό ανέγερσης)

Τα Καμπιά είναι ένα μικρό γραφικό, ορεινό χωριό χωρισμένο σε δύο συνοικισμούς, τα Ανω και τα Κάτω Καμπιά. Βρίσκεται σε υψόμετρο 490 μ. και απέχει από τη Χαλκίδα 27 χιλ. και από τη Στενή μόνο 2.700 μ.

Στα 1500 μ. περίπου μετά τη στροφή από Στενή προς Καμπιά, μια πινακίδα μας δείχνει το δρόμο για την εκκλησιά της Αγίας Κυριακής.

Μέσα σε μια καταπράσινη ρεματιά με πολλά πλατάνια και πολλά τρεχούμενα νερά, μόλις περάσουμε το μικρό γεφυράκι, βλέπουμε δεξιά μας τη σημερινή ανακαινισμένη εκκλησία, στη ρίζα του ανατολικού αντερίσματος της ρεματιάς. Εδώ το υψόμετρο είναι 290 μ.

Απλή παρατήρηση μας βεβαιώνει για την ύπαρξη εκεί μεγάλης σπηλιάς, η οποία, άγνωστο πριν πόσα χρόνια, γκρεμίστηκε. Έτσι έμεινε μόνο ο Α. τοίχος γεμάτος σταλαχτίτες, που τώρα είναι στο ύπαιθρο.

Στη βάση όλου αυτού του σταλαχτιτικού παραπετάσματος, που έχει μήκος 35 μ. και ύψος από 3 μ. ως 6,50 μ., υπάρχουνε χαμηλά μικρές κοιλότητες απ' τις οποίες περνάει νερό όλο το χρόνο. Εκτός από τους υπαίθριους σταλαχτίτες, το γκρέμισμα της σπηλιάς μας το βεβαιώνουνε και οι μεγάλοι βράχοι, που πάνω τους υπάρχει σταλαχτιτικό υλικό και που είναι πεσμένοι στη γύρω περιοχή, εκεί που φυσιολογικά θα κατευθύνονταν τα γκρεμίσματα. Τώρα με τα «εξωραϊστικά» έργα, που γίνονται εκεί όλοι αυτοί οι βράχοι ριχτήκανε μέσα στη ρεματιά.

Μετά το γκρέμισμα της σπηλιάς, ο τοίχος που απόμεινε σχηματίζει μια γωνιά με κομμάτι του ΝΔ τοίχου. Σ' αυτή τη γωνιά είναι σήμερα το Ιερό της εκκλησίας της Αγίας Κυριακής, ενώ έως το 1920 περίπου, ήτανε στο χώρο αυτό, ολόκληρος ο ναός.

Ιστορικό
Στη θέση του σημερινού ναού υπήρχε παλιός. Ο εβδομηντάχρονος, καλωσυνάτος κι ευγενικός Παπα-Ελισσαίος Κατσαράνης, που γεννήθηκε στα Καμπιά και που το πατρικό του σπίτι είναι κοντά στην Αγία Κυριακή, μας είπε για την εκκλησία αυτή:

«Κάποτε, ποιος ξέρει πριν πόσα χρόνια κανείς δεν μπορεί να το προσδιορίσει, μια γριούλα έχασε ένα κατσίκι της. Ανήμπορη να το βρει κάλεσε άλλους χωριανούς να τη βοηθήσουνε. Ψάχνοντας ακούσανε τη φωνή του κατσικιού που ήτανε χωμένο μέσα στα βάτα στη γωνιά του βράχου, εκεί που τώρα είναι το Ιερό. Προσπαθώντας να λευτερώσουνε το κατσίκι, καθαρίζανε τον τόπο από τα βάτα. Τότε εκεί στη γωνιά, βρήκανε το κατσίκι, αλλά βρήκανε μαζί και την εικόνα της Αγίας Κυριακής, που τη φυλάμε στο Καθολικό μας εδώ στο χωριό, και που θα σας την δείξω. Τότε καθαρίσανε καλά τον τόπο και κάνανε ένα μικρό εκκλησάκι, που ήταν όσο είναι σήμερα το Ιερό της εκκλησίας. Είχανε κλείσει τότε τη γωνιά της σπηλιάς με τοίχο. Κάθε χρόνο στις 7 Ιουλίου, που γιορτάζει η Αγία, μαζεύεται εκεί μεγάλο πλήθος κι αποφασίσανε οι Επίτροποι να μεγαλώσουνε την εκκλησία. Το 1920 περίπου χαλάσανε τη μικρή παλιά, και χτίσανε τη σημερινή. Είχανε όμως κάνει τοίχο και προς την Α., που ήτανε οι σταλαχτίτες. Όταν είχα γίνει παπάς, με πρωτοβουλία μου και με άδεια του Δεσπότη, επειδή ήθελα να φαίνονται οι σταλαχτίτες, να φαίνεται η σπηλιά που βρέθηκε η εικόνα της Αγίας, το 1930 γκρέμισα το Α. τοίχο και με συρματόβουρτσες καθάρισα τους σταλαχτίτες απ' τον ασβέστη. Βέβαια πολλούς είχανε σπάσει όταν σηκώνανε τον τοίχο και άλλοι σπάσανε στο γκρέμισμά του. Η Αγία Τράπεζα ήταν μικρότερη, χτιστή και την μεγάλωσα εγώ. Τώρα κάθε χρόνο ένα παιδί, γιατί δεν χωράει μεγάλος, μπαίνει μέσα στη στοά όπου είναι δύο σταλαγμοί και μαζεύει το Αγίασμα».

Αυτά μας είπε ο Παπα-Ελισσαίος για τη δημιουργία του σπηλαιώδους αυτού ναού.