Αρχαιολογικά ευρήματα Πισσώνα Δήμου Διρφύων

Από το άρθρο «Προϊστορικές θέσεις και οικισμοί στην Εύβοια» του Αδαμαντίου Σαμψών του 1980. Στο αρχείο Ευβοϊκών μελετών

Πύργος Πισσώνα
Μέσα στο χωριό, σε υψόμετρο 90 μέτρων, σώζεται ακόμη (ο πύργος). Σύγχρονα σπιτάκια, έχουν προσκολληθεί πάνω του. Κάποιοι που κατοικούσαν, τον στόλισαν με θαλασσιά παραθυράκια. Λέγεται πύργος του Μόστρα.

Κουτπάς
Στα βόρεια του λόφου που δεσπόζει πάνω από το χωριό Πισσώνας, βρέθηκαν άβαφα όστρακα πολύ φθαρμένα, λόγω της μακροχρόνιας έκθεσής τους στην ατμόσφαιρα. Αποδοτική θα ήταν μία ανασκαφή στο σημείο αυτό. Μεταξύ των άβαφων οστράκων, ξεχωρίζουν μερικά που θυμίζουν αυτά από την Γλύφα Ψαχνών. Υπάρχουν ταινιοειδείς και κυλινδρικές λαβές, αποφύσεις κάθετα τρυπημένες και δακτυλιοειδείς βάσεις. Μεριά θραύσματα έχουν ερυθρό στιλπνό γάνωμα και μοιάζουν με τα νεολιθικά. Η επιφανειακή έρευνα απέδωσε επίσης θραύσματα οψιανού και τρία λίθινα εργαλεία από τραχύτη.

Καστέλλι
Ακολουθώντας τη ροή του ποταμού Λήλαντα προς τα ΒΑ με κατεύθυνση προς το χωριό Πισσώνας, 2 χιλ. μετά τις Ταραμάνες, συναντάμε στα δεξιά, βραχώδες κωνικό ύψωμα, με ισοπεδωμένη κορυφή. Κάτω από την κορυφή, υπάρχει σπήλαιο μικρό στο οποίο υπήρχαν όστρακα από μεγαλοπιθοειδές αγγείο. Στη Νότια - Ανατολική πλευρά του λόφου καθώς και στην κοιλάδα, μεταξύ αυτού και του ποταμού όστρακα νεολιθικών χρόνων.

Πισσώνας
2 χιλιόμετρα μετά από το χωριό στο δρόμο προς Μίστρο. Αριστερά υπάρχουν εδαφικές εξάρσεις πολύ κοντά στον ποταμό Λήλαντα. Η περιοχή ευφορότατη και πρόσφορη για προϊστορική εγκατάσταση. Βρέθηκαν χονδροειδή προϊστορικά όστρακα σε πολλά σημεία αλλά η κύρια θέση του οικισμού δεν εντοπίστηκε. Από την περιοχή προέρχονται επίσης οψιανοί πυριτόλιθοι και λίγα θαλάσσια όστρεα.

Καλαπόδι Πισσώνα
2 χιλιόμετρα από την προηγούμενη θέση, στο σημείο όπου τότε υπήρχε τεχνικό φράγμα του ποταμού Λήλαντα, υπάρχει δεξιά του αμαξιτού δρόμου, απότομος βραχώδης λόφος. Στην κορυφή και στις πλαγιές του υπάρχουν απροσδιόριστα προϊστορικά όστρακα και οψιανοί.

Λεχρές Πισσώνα
Σε απόσταση 2 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή Α του χωριού, υπάρχει μέσα σε πυκνοδάση καλλιεργημένη έκταση. Η προσπέλαση γίνεται από τον Πισσώνα και το Αφράτι. Στη μέση του ξέφωτου υψώνεται λόφος που καταλήγει σε απότομο βράχο με σπηλαιώδη κοιλότητα σε μία πλευρά. Στην κορυφή του βράχου διακρίνονται ερείπια βυζαντινού φρουρίου. Σε μικρή απόσταση από το λόφο υπάρχει φυσική πηγή, δίπλα στην οποία σώζονται ερείπια βυζαντινού ναού. Νεολιθική κεραμεική διαφόρων εποχή, βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά του λόφου. Υπάρχουν όστρακα αρχαιότερης νεολιθικής εποχής του πολιτισμού Βάρκας και της ΠΕ1 ο οψιανός πολύ σπάνιος.

Ταραμάνες Πισσώνα
Βραχώδης περιοχή, στα αριστερά αγροτικού δρόμου που οδηγεί στο Αφράτι προς Πισσώνα. Σε πολλά σημεία υπάρχουν μικρά σπήλαια, στα οποία βρέθηκε κεραμεική νεοτέρων χρόνων. Σε δύο θέσεις, κοντά στο ποταμό Λήλαντα που διασχίζει το φαράγγι, συλλέχτηκαν φθαρμένα προϊστορικά όστρακα και τμήματα λίθινων σκευών. Υπάρχουν πολλά λείψανα βυζαντινής εγκατοίκησης.

Ιερεύς Βιολάκης Εμμανουήλ
Θεολόγος - Εφημέριος Πισσώνα