Η γέφυρα του Ευρίπου

Ο Πορθμός και η γέφυρα κατά την αρχαιότητα
Κατά τη διάρκεια των Μηδικών πολέμων, η Χαλκίδα υπέστη την επιδρομή των Περσών και καταστράφηκε, όπως και πολλές άλλες πόλεις της Εύβοιας. Μετά τη ναυμαχία στο Αρτεμίδιο το 480 π.Χ., το περσικό ναυτικό κατευθύνθηκε προς τη Σαλαμίνα, περνώντας δια μέσου του Ευβοϊκού κόλπου.

Πλησιάζοντας όμως το Στενό, ο Πέρσης ναύαρχος Μεγαβάτης, νομίζοντας ότι είναι αδιέξοδο και ότι επίτηδες τους πήγε εκεί ο Βοιωτός πλοηγός Σαλγανεύς για να τους παγιδεύσει, διέταξε να τον θανατώσουν. Όταν όμως πλησίασε περισσότερο και διέκρινε το πέρασμα, αναγνώρισε το λάθος του και τίμησε (μετά θάνατον) τον Σαλγανέα.

Τα πρώτα σημαντικά έργα στον Πορθμό, γίνονται κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, το 411 π.Χ.

Οι Χαλκιδείς, μεγάλη ναυτική δύναμη της εποχής, εγκαταλείπουν τους Αθηναίους, κλείνουν συμφωνία με τους Θηβαίους και αποφασίζουν να κάνουν την Εύβοια νησί για τους αντιπάλους τους και ξηρά για τους ίδιους.

Με τη βοήθεια των Βοιωτών "μπαζώνουν" τον Πορθμό μπροστά στη Χαλκίδα από τη μια μεριά και μπροστά από την Αυλίδα από την άλλη, εκεί δηλαδή όπου είναι το πιο κοντινό μέρος, αφήνοντας ένα στενό πέρασμα θάλασσας, ίσα-ίσα για να περνάει ένα πλοίο. Χτίζουν πύργους και από τις δύο πλευρές και ενώνουν τις δύο ακτές με μια υποτυπώδη γέφυρα, η οποία στηριζόταν κυρίως στους υφάλους και στις ξέρες.

Οι Αθηναίοι προσπάθησαν να εμποδίσουν την κατασκευή αυτή και έστειλαν τον στρατηγό Θηραμένη με τριάντα πλοία για να διαλύσει όλους όσους εργάζονταν εκεί. Δεν κατάφερε όμως να πετύχει τίποτα και αναγκάστηκε να φύγει άπρακτος, γιατί στρατός υπεράσπιζε αυτούς που έκαναν τις επιχωματώσεις.

Νέες εργασίες στον ευρύτερο χώρο του Πορθμού γίνονται το 334 π.Χ. όταν ο Αλέξανδρος περνάει από την Ελλάδα στην Ασία. Οι Ευβοείς οχυρώνουν τη γέφυρα με πύργους και πύλες κα από τις δύο πλευρές του Ευρίπου και χτίζουν μεγάλα τείχη, στα οποία περικλείουν την Κάνηθο και ένα μέρος της Χαλκίδας.

Τα επόμενα χρόνια
Το σημείο αυτό γίνεται πλέον ένα απόρθητο φρούριο και αποκτά μεγάλη στρατηγική σημασία. Καθώς τα χρόνια περνούν, η Γέφυρα του Ευρίπου ήταν πάντοτε το πρώτο μέλημα όλων όσων κατά καιρούς ήλθαν στην Ελλάδα για να την κατακτήσουν.

Από εδώ πέρασαν Φράγκοι, Καταλάνοι, Ενετοί και κατόπιν οι Τούρκοι. Όλοι, ανεξαιρέτως, φρόντιζαν να οχυρώνουν την περιοχή με όλο και μεγαλύτερα τείχη και πύργους, όπως έκανε το 1205 ο Φλαμανδός σταυροφόρος Ιάκωβος ντ' Αβέσν, ο οποίος κατασκεύασε φρούριο σε βράχους στη μέση του Ευρίπου.

Στην εποχή του Ιουστινιανού, τα στερεωμένα στις δύο ακτές και στα βράχια σανίδια αντικαθίστανται με κινητά, κάτι που αποδεικνύει ότι το πλάτος του Πορθμού ήταν το ίδιο με αυτό της εποχής του Θουκυδίδη (2 πλέθρα, δηλ. 9,80 μέτρα περίπου). Η κινητή αυτή γέφυρα έδινε τη δυνατότητα στην Εύβοια ν' απομονώνεται σε περίπτωση κινδύνου και ν' αναγκάζει έτσι τον εχθρό να στήνει ολόκληρη πολιορκία και από ξηρά και από θάλασσα.

Κατά την Τουρκοκρατία
Μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής εισβάλλει στην Ελλάδα κα το καλοκαίρι του 1470 πολιορκεί τη Χαλκίδα, η οποία ανήκε (τότε) στους Ενετούς.

Ο τουρκικός στόλος καταπλέει στον Ν. Ευβοϊκό και αγκυροβολεί στον Βούρκο, ενώ ο ίδιος ο Μωάμεθ επικεφαλής του πολυάριθμου στρατού του κατηφορίζει από την Βοιωτία, φτάνει στον Εύριπο, κατασκευάζει μια πλωτή γέφυρα επάνω σε 45 πλοία στο σημείο όπου σήμερα υπάρχει η ψηλή γέφυρα και αποκλείει την Χαλκίδα.

Στ' απόρθητα τείχη της πόλης κλείνεται ο Διοικητής του νησιού Πάολο Ερίτζο και μαζί με όλους τους κατοίκους της Χαλκίδας αντιστέκεται στον Μωάμεθ, ο οποίος ύστερα από πολιορκία εβδομάδων καταφέρνει να λυγίσει την αντίσταση των υπερασπιστών της, να κυριεύσει την πόλη και να κατασφάξει τους ηρωικούς κατοίκους της.

Οι Τούρκοι μεγάλωσαν τη γέφυρα, η οποία στην πλευρά της Βοιωτίας είχε 5 πέτρινα τόξα, μήκους 9 μέτρων το καθένα, ενώ στην πλευρά της Χαλκίδας ήταν ξύλινη, κινητή στην αρχή και ακίνητη αργότερα.

Μετά την απελευθέρωση
Την εικόνα που παρουσίαζε η γέφυρα ύστερα από μερικούς αιώνες, μας δίνει ο Γάλλος περιηγητής και Φιλέλληνας Μπισόν, που το 1841 ήλθε στην Χαλκίδα και την περιγράφει ως "απαίσια".

Δύο χρόνια μετά (1843) και δέκα από την ανεξαρτησία του Ελληνικού κράτους, με πρωτοβουλία του Δήμου Χαλκιδέων αρχίζουν σοβαρές προσπάθειες για να καθαριστεί ο Πορθμός από τις προηγούμενες επιχωματώσεις του και να κατασκευαστεί μια μεγάλη ξύλινη κινητή γέφυρα που να εξυπηρετεί τις ανάγκες των πλοίων της εποχής εκείνης.

Τα έργα αρχίζουν το 1852 και τελειώνουν το 1858. Ο Πορθμός έχει τώρα πλάτος 20 μέτρα, βάθος 6 και κατασκευάζεται γέφυρα ή οποία άνοιγε και έκλεινε με αλυσίδες. Τα εγκαίνια γίνονται από τους βασιλείς Όθωνα και Αμαλία, οι οποίοι περνούν πρώτοι με το πλοίο τους ΑΦΡΟΕΣΣΑ τον Πορθμό, επευφημούμενοι από το πλήθος που είχε κατακλύσει τις ακτές των στενών.

Σιγά-σιγά και η καινούργια γέφυρα ακολουθεί τη μοίρα των προηγούμενων. Χωρίς καμία ουσιαστική συντήρηση και προστασία ερημώνεται, ενώ το πλάτος και το βάθος του Πορθμού δεν εξυπηρετεί πλέον τις ανάγκες των μεγαλύτερων πλοίων που διέρχονται και που πολλές φορές κτυπούν στα πλαϊνά των Στενών.

Μάλιστα, στις 11 Μαίου 1889, η εφημερίδα της Χαλκίδας "Παλίρροια" έγραφε ότι ο επιστάτης της γέφυρας αναγκάστηκε να τη δέσει με σχοινιά, για να μην την παρασύρει ο αέρας.

Το 1890 ξεκινούν νέες εργασίες, με καινούργιες διαπλατύνσεις και εκβαθύνσεις του Πορθμού. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αυτών, γκρεμίζονται και οι δύο πύργοι που είχαν απομείνει, οι οποίοι, εάν είχαν διασωθεί, θα έδιναν στη Χαλκίδα τον τίτλο της ομορφότερης Ελληνικής πόλης.

Το πλάτος τώρα φτάνει τα 40μ. και το βάθος τα 8,50μ. Η νέα γέφυρα, ένα τόξο επάνω από τα νερά του Ευρίπου, έργο του Διευθυντή του Πολυτεχνείου Σκαλίστίρη, τοποθετείται το 1896 και αποτελεί θαύμα τεχνικής, καθώς, κατασκευασμένο σε ιταλικό εργοστάσιο, κινείται με συμπυκνωμένο αέρα.

Τα νεώτερα χρόνια
Τα βάσανα όμως της Γέφυρας του Ευρίπου δεν τελειώνουν εδώ. Τα χρόνια που περνού και η θάλασσα, γερνούν τις σιδεροδεσιές και το 1962 βρίσκει τη γέφυρα ετοιμόρροπη. Αρχίζουν καινούργια έργα αντικατάστασής της και το 1963 κατασκευάζεται η νέα, συρταρωτή γέφυρα, που υπάρχει ακόμη και σήμερα.

Το πρόβλημα επικοινωνίας της Χαλκίδας και της Εύβοιας γενικότερα, λύθηκε τα τελευταία χρόνια με τον καλύτερο τρόπο, με την κατασκευή της υπέροχης κρεμαστής γέφυρας, η οποία συντόμευσε κατά πολύ την απόσταση και ταυτόχρονα αποσυμφόρησε το κέντρο της πόλης από τα διερχόμενα αυτοκίνητα.

Τον τελευταίο όμως καιρό, με την ραγδαία αύξηση των οχημάτων, αρχίζει να ωριμάζει η σκέψη ότι θα πρέπει να κατασκευαστεί ακόμη μία, από τον Φάρο Αυλίδας στην απέναντι ακτή, αφού στο σημείο αυτό η απόσταση είναι σχετικά μικρή και η κυκλοφορία θα διευκολυνθεί αφάνταστα.

Πάντως η κινητή, γραφική γέφυρα παραμένει στη θέση της, για να θυμίζει ότι η ιστορία της Χαλκίδας (και της Εύβοιας) είναι άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί της.
ΣΠΥΡΟΣ ΒΕΚΙΝΗΣ