Χωροταξικός σχεδιασμός νομού Ευβοίας

Στο Νομαρχιακό Συμβούλιο της 27 Μαρτίου που πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Παλίρροια, μεταξύ άλλων, συζητήθηκε το θέμα του Χωροταξικού σχεδιασμού του Νομού μας. Τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε από την "Γραφείο 12 ΕΠΕ στο ξενοδοχείο", Εταιρία Μελετών για Οικιστική και Ανάπτυξη, παρουσιάστηκε στα μέλη του Νομαρχιακού Συμβουλίου από τον Επιστημονικό Υπεύθυνο Κών/νο Γκάρτζο, Πολεοδόμο-Χωροτάκτη.

Σύμφωνα με την κλασσική θεωρία, ο βασικός σκοπός του ενιαίου πακέτου Περιφερειακής Ανάπτυξης/Χωροταξικός Σχεδιασμός είναι η ισόμερη ανάπτυξη του χώρου. Σύμφωνα με την ίδια θεωρία η ισόμερη ανάπτυξη προυποθέτει την πλήρη ανάπτυξη των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων του χώρου στα όρια της ανανεωσιμότητάς τους, ώστε να συγκρατηθεί στο χώρο ο μέγιστος δυνατός πληθυσμός. Ισόμερη ανάπτυξη δεν σημαίνει ότι θα συγκρατηθεί στο χώρο όλος ο πληθυσμός, ούτε ότι δεν θα υπάρξουν μεταναστεύσεις. Σημαίνει ότι θα συγκρατηθεί ή θα εισρεύσει στο χώρο τόσος μόνο πληθυσμός όσον μπορεί αυτός να υποστηρίξει, με ψηλό εισόδημα, ψηλή παραγωγικότητα και ψηλή ποιότητα ζωής, ούτε περισσότερος, ούτε λιγότερος. Αυτό είναι το είδος της ανάπτυξης που ονομάζεται σήμερα "βιώσιμη" ή "αειφόρο". Η ψηλή ποιότητα ζωής αποκεντρώνεται από τις πόλεις, ως συνέπεια της βιώσιμης ανάπτυξης. Η ανάπτυξη πάνω από τα όρια της ανανεωσιμότητας συνεπάγεται την καταστροφή της οικολογικής ισορροπίας στο επίπεδο των μικροσυστημάτων, του μικροχώρου. Η ανάπτυξη κάτω από αυτά τα όρια συνεπάγεται περιορισμό της ισομέρειας της ανάπτυξης, άρα αναπαραγωγή των προβλημάτων και συνέχιση της ευρύτερης καταστροφής σε μεγαλύτερα συστήματα.

Στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Ελλάδα, ο ενεργός πληθυσμός δεν κινείται από μόνος του στην κατεύθυνση της ορθολογικής ανάπτυξης των πόρων της περιοχής του γιατί συνήθως του λείπουν βασικοί συντελεστές όπως τα κεφάλαια, οι γνώσεις, η οργανωτικότητα και η κρατική υποστήριξη. Αναγκάζεται λοιπόν, ή να εγκαταλείψει το χωριό του ή να κατευθυνθεί προς τα αστικά κέντρα. Κάποιες φορές επιλέγει να μείνει στον τόπο του βρίσκοντας λύσεις όπως: πολυαπασχόληση, εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, εξωγενή εισοδήματα, διεκδίκηση επιδοτήσεων. Αυτές είναι οι λεγόμενες δικλείδες ασφαλείας, οι οποίες οδηγούν τον πληθυσμό σε προσωρινή στασιμότητα, αλλά μακροχρόνια καταδικάζουν τον τόπο σε μαρασμό.

Το βάρος της ισόμερης ανάπτυξης πέφτει στην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδιασμού σε επίπεδο Νομού, αφού ο σχεδιασμός αυτός προυποθέτει μια σειρά εργασιών (αξιολόγηση δικλείδων ασφαλείας για κάθε περιοχή, αναζήτηση τρόπων ανάπτυξης φυσικών πόρων, εκτέλεση έργων υποδομή, μακροχρόνιο προγραμματισμό, σωστή αξιοποίηση των ευρωπαικών χρηματοδοτήσεων και φροντίδα για την διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας), τις οποίες δεν δύναται να ολοκληρώσει ο Σχεδιασμός σε επίπεδο Περιφέρειας.

Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη να αυξηθεί η παραγωγικότητα στον αγροτικό τομέα. Αυτό που επιδιώκει και η Ευρωπαική Ένωση είναι η αύξηση της παραγωγικότητας του πρωτογενούς τομές, δηλαδή η μείωση, όχι του προιόντος, αλλά της απασχόλησης. Στον αγροτικό τομέα πρέπει να μείνουν μόνο όσοι χρειάζονται για να παράγουν, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, το ίδιο ή και περισσότερο και καλύτερο προιόν, χωρίς να επιδοτούνται. Οι άλλοι πρέπει να απασχοληθούν σε άλλους τομείς, στον ίδιο ή σε άλλο χώρο.

Εξ' αιτίας της εγγύτητάς της στην Αθήνα, η Εύβοια ήταν και είναι ένας από τους πιο ανεπτυγμένους βιομηχανικά και τουριστικά νομούς της Στερεάς Ελλάδος, η οποία, με τη σειρά της, είναι η πιο ανεπτυγμένη βιομηχανικά περιφέρεια της χώρας. Οι τάσεις όμως στη βιομηχανία του νομού είναι έντονα μειωτικές, τόσο λόγω του κλεισίματος των μεταλλείων στο Μαντούδι και του εργοστασίου της ΔΕΗ στο Αλιβέρι, όσο και λόγω των γενικότερων τάσεων αποβιομηχάνισης.

Η μελέτη ακόμη έδειξε ότι στη δεκαετία 91-01 το ποσοστό αύξησης του πληθυσμού, μειώθηκε στο 4,6%, σε μια εποχή μάλιστα όπου το αντίστοιχο ποσοστό για τη χώρα ήταν αυξητικό, ενώ ο ίδιος ο πληθυσμός μόλις έφθασε τις 218000.

Στον πρωτογενή τομέα, οι ασφαλιστικές δικλείδες που ανέπτυξε ο αγροτικός πληθυσμός για να παραμείνει στη θέση του παρά τη χαμηλή παραγωγικότητα του πρωτογενούς τομές και παρά την ανεργία στον δευτερογενή, ανέτρεψαν προηγούμενες προβλέψεις. Έντονο χαρακτηριστικό του πρωτογενούς όμως είναι η χαμηλή παραγωγικότητα που φαίνεται αν συγκρίνουμε την απασχόληση με το εισόδημα. Είναι λοιπόν ανάγκη να αναδιοργανωθούν οι καλλιέργειες και να αυξηθεί η παραγωγή.

Ο τριτογενής τομέας αυξήθηκε στο επίπεδο του 56%. Αν και στο ποσοστό αυτό συμπεριλαμβάνεται και ο τουρισμός, η σημαντική αύξησή του αντανακλά την εγκατάλειψη των προβληματικών περιοχών της βόρειας Εύβοιας και τη συγκέντρωση του ενεργού πληθυσμού στη Χαλκίδα, σε απασχολήσεις πολύ λίγο παραγωγικές.

Σημαντικό μέρος των εξωγενών εισοδημάτων του τριτογενούς τομές προέρχεται από τον τουρισμό, στον οποίο η Εύβοια έχει συγκριτικό πλεονέκτημα λόγω γειτνίασης με την Αττική και τον οδικό άξονα ΠΑΘΕ, καθώς και λόγω των σημαντικών φυσικών και πολιτιστικών τουριστικών πόρων της. Σε λίγα όμως σημεία αναπτύσσεται οργανωμένος ξενοδοχειακός τουρισμός, ενώ στα περισσότερα ο τουρισμός λειτουργεί, ως πηγή εξωγενών εισοδημάτων που προέρχονται από την ατομική εκμετάλλευση ή εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, με τη γνωστή μορφή της εκτός σχεδίου δόμησης Β΄ και παραθεριστικής κατοικίας και τις γνωστές αρνητικές οικονομικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της.

Τέλος, οι ως άνω γειτνιάσεις, σε συνδυασμό με το νησιώτικο χαρακτήρα του νομού και το μακρόστενο σχήμα του, αυξάνουν σημαντικά την αναπτυξιακή σημασία των δικτύων μεταφορών του νομού, ιδιαίτερα δε του άξονα βορρά νότου, του άξονα Κύμης- ΠΑΘΕ και των πορθμειακών συνδέσεων στα νευραλγικά σημεία ένωσης του νομού με τη Στερεά Ελλάδα.

Στοιχεία της μελέτης που αφορούν και την περιοχής της Αυλίδος:

Οι μεγάλες βιομηχανικές συγκεντρώσεις στην Κεντρική Εύβοια ενίσχυσαν τη βιομηχανική απασχόληση και την οικονομική βάση της περιοχής μας, καθώς και των δήμων Χαλκίδας, Ληλαντίων, Μεσσαπίων Ταμιναίων και Ανθηδώνος.

Οι δήμοι Αυλίδος, Ανθηδώνος, Ληλαντίων και Ερέτριας, συγκεντρώνουν βιομηχανίες και, κατά συνέπεια, είναι περιοχές έλξης βιομηχανικής απασχόλησης, με καθημερινές μετακινήσεις γύρω τους.

Το ψηλό ποσοστό απασχόλησης στις υπηρεσίες στους δήμους Αυλίδος, Ανθηδώνος και Ν. Αρτάκης, αντανακλά την απασχόληση στις υπηρεσίες της Χαλκίδας, που γίνεται με καθημερινές μετακινήσεις.

Στους δήμους της Ευρύτερης Χαλκίδας (Ν. Αρτάκης, Ληλαντίων, Αυλίδος, Ανθηδώνος), αναμένεται μελλοντική αύξηση του πληθυσμού, ενώ θα ενταθεί η συγκέντρωση πληθυσμού σε αυτές τις ήδη ανεπτυγμένες περιοχές της ευρύτερης Χαλκίδας.